менуэ́т, ‑а, М ‑нуэце, м.

Старадаўні французскі танец з павольнымі і плаўнымі рухамі, а таксама музыка да гэтага танца.

[Фр. menuet.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

легіён, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Буйное вайсковае злучэнне ў Старажытным Рыме (гіст.).

2. Назва асобных вайсковых часцей у некаторых краінах.

3. перан. Вялікая колькасць, мноства каго-, чаго-н.

○

Ордэн ганаровага легіёна — французскі ордэн часоў Напалеона.

|| прым. легіённы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пстрык, выкл.

Ужываецца гукапераймальна для абазначэння рэзкага, кароткага гуку. [Байкач:] Французскі замок. Пстрык і гатова. Гурскі. Вялікім пальцам — пстрык! — [баба] знімае вузельчык з кончыка верацяна. Паўлаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шавялю́ра, ‑ы, ж.

Валасы на галаве (звычайна ў мужчыны, пышныя, густыя). Вусы і бараду стрыг [Марцін] на французскі манер, шавялюра ў яго была раскошная. Чарнышэвіч. На вуліцы, насупраць акна, прыпыніўся цыбаты юнак з густой шавялюрай — Лёня. Гроднеў.

[Фр. chevelure.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мужыччо́, ‑а, н., зб.

Уст. (з адценнем пагардлівасці або лаянк.). Мужыкі (у 1, 2 знач.). Пілі [паны] маленькімі кілішачкамі, пакідаючы ў дне, не так, як мужыччо, шклянкамі і да дна. Сабаленка. [Мікалай Мікалаевіч:] — Мужыччо, а ў інтэлігентаў гуляюць, на французскі пранонс захварэлі. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пра́нцы мн. л. ’заразная венерычная хвароба; сіфіліс’ (ТСБМ, Шат., Касп., Др.-Падб., Гарэц., Мядзв.; лельч., Арх. ГУ; ТС), ’скулы’ (Бір. Дзярж.), пранцэ́і ’блазнота, дурасліўцы’ (ТС), пранц, пра́нэць, пра́ныц, пра́нцы ’брыдота’ (Сл. ПЗБ), пранцава́ты ’пракажоны’ (Зап.). Укр. мн. л. пранці ’сіфіліс’, рус. паўдн., зах. пра́нец ’залатушная высыпка’. Бел. і ўкр., відаць, з польск. pranca ’сіфіліс; заразная венерычная хвароба’, калісьці называлася “chorobą dworską” (Віл. сл.), з натуральнай заменай ф на п, параўн. народнае пасоля < фасоля і пад. (хвароба распаўсюдзілася ў пачатку XVI ст.), з даўняга ням. franze, franzose ’французка, французская хвароба’, першапачаткова französische Krankheit, таму што першая эпідэмія сіфілісу ўспыхнула ў Францыі каля 1496 г. (Банькоўскі, 1, 385). Паводле Фасмера (3, 353), слова узыходзіць да гал. frans ’французскі’, ням. Franz — у складаных словах тыпу Franzbrot ’французскі хлеб’ і да т. п. Брукнер (127) і Махэк₂ (146) адзінай крыніцай лічаць нямецкую назву французаў. Параўн. яшчэ рус. французская болезнь ’сіфіліс’ і чэш. franská nemoc ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ся́бра, ‑а, м.

Тое, што і сябар. Прыпомнілася Андрэю Строніну, як .. адзін яго блізкі сябра запытаў: — Ці бачыш ты перад сабою калі што-небудзь для сябе светлае ў жыцці? Чорны. Французскі сябра скажа мне: — Глядзі ж На слаўны горад першых камунараў, На песенны і вогненны Парыж! А. Вольскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

старарэ́чышча, ‑а, н.

Старое рэчышча ракі. Па Кавалёўцы даўно хадзілі чуткі, [я]шчэ Ягор быў малы, што недзе тут ляжала старарэчышча, і калі французскі імператар Напалеон уцякаў з Масквы, то ў гэтым месцы пусціў пад лёд сваю залатую карэту. Карамазаў. Дняпро заліў паплавы .. Старарэчышчы ператварылася ў пратокі, у доўгія азёры. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ключ​I в разн. знач. ключ, род. ключа́ м.;

ключ от замка́ ключ ад замка́;

францу́зский ключ техн. францу́зскі ключ;

ключ ме́стности воен. ключ мясцо́васці.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

падда́ны ​1, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад паддаць (у 1, 2 і 5 знач.).

падда́ны ​2, ‑ага, м.

Асоба, якая знаходзіцца ў падданстве якой‑н. дзяржавы. Французскі падданы. □ Пачалася вайна, і Гушка як падданы Расіі павінен адпраўляць на фронт свайго сына. Пшыркоў. // Уст. Асоба, якая падпарадкуецца каму‑н., залежыць ад каго‑н. У маёнтку сваім, У зялёным бары Дзень у дзень пан Міхайла Падданых судзіў. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)