а², злуч.

1. Злучае сказы і члены сказа са знач. супрацьпастаўлення, супастаўлення.

Ён паехаў, а я застаўся.

Гэта ж не восень, а ранняя вясна.

Яна пачала суцяшаць, а ў самой аж сэрца разрываецца ад жалю.

Факт ёсць факт, а дакумент застаецца дакументам.

2. Далучае сказы або члены сказа са знач. дабаўлення чаго-н. пры паслядоўным апісанні, паяснення, узмацнення, пярэчання, пераходу да другой думкі.

Гарыць агонь, а на агні гатуецца вячэра.

Навокал лес, а за лесам — балота, а за балотам — рэчка.

◊

А то — злуч.

1) Іначай, у адваротным выпадку.

Бяжы, сынок, а то спознішся;

2) Аказваецца, а на самай справе.

Каб хоць рэчка была, а то ручаёк нейкі;

3) Далучае сказы і члены сказа, якія ўдакладняюць, развіваюць або паясняюць папярэднюю думку.

Змрокам, а то і пазней, людзі ішлі дадому;

4) Ужыв. пры ўгаворванні, пажаданні.

Пабудзьце яшчэ.

А то пераначавалі б;

5) Або, ці.

Хлопчык бегаў, смяяўся, а то хаваўся за дзеда.

А не то (дык) — злуч. Тое, што і «а то» (у 1 знач.).

Дапамажыце, а не то я скардзіцца буду.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бо́кам, прысл.

1. Плячом уперад.

Праціснуцца б.

2. У абход, кружным шляхам (разм.).

Хмара прайшла б.

3. Не прама, крыва.

Трымаць б. аловак.

◊

То бокам, то скокам (разм.) — як выпадзе, пераадольваючы цяжкасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зы́бацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак. (разм.).

Гушкацца, то падымаючыся, то апускаючыся.

З. на нагах.

Лодка зыбаецца на вадзе.

Кладка зыбаецца.

|| аднакр. зыбану́цца і зыбну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.

|| наз. зы́банне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лы́паць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

То адкрываць, то закрываць вочы, маргаць.

◊

Лыпаць вачамі —

1) бяссэнсава маргаць ад разгубленасці, збянтэжанасці, страху;

2) маўчаць, не ведаючы, што сказаць.

|| аднакр. лы́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. лы́панне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пагато́ў, прысл.

Тым больш.

Калі ты гэтага не здолеў зрабіць, то ён і п. не зробіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пако́лькі, злуч.

Таму што, так як.

П. ты там сёння будзеш, то я туды не пайду.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

то

1. союз (в начале главного предложения) то;

калі́ ўжо по́зна, то я пайду́ даха́ты — е́сли уже́ по́здно, то я пойду́ домо́й;

2. союз разд. то; (с отрицанием не) не то, (с частицей ці) то ли;

то па чарзе́, то аднача́сна — то попереме́нно, то одновре́ме́нно;

то той, то гэ́ты — то тот, то э́тот;

не то бу́дзе, не то не — не то бу́дет, не то нет;

ці то ён хво́ры, ці то здаро́вы — то ли он бо́лен, то ли здоро́в;

ці то па няве́данні, ці то па нежада́нні — то ли по незна́нию, то ли по нежела́нию;

3. частица -то;

а ў Пары́жы-то я і не быў — а в Пари́же-то я и не́ был;

◊ ды і то — да и то;

то-та — то-то (ж);

ці то — а) то ли; б) то бишь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чаму́сьці нареч. почему́-то, отчего́-то; заче́м-то; что́-то;

ч. мне не спі́цца — почему́-то (что́-то) мне не спи́тся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

то​II союз

1. (в начале главного предложения) дык, то;

когда́ так, то я согла́сен калі́ так, дык (то) я зго́дзен;

е́сли по́здно уже́, то не ходи́ калі́ по́зна ўжо, дык (то) не ідзі́;

2. (при перечислении) то;

то хо́лодно, то жа́рко то хо́ладна, то го́рача;

не то снег, не то дождь не то снег, не то дождж;

3. (с частицей «ли») то;

то ли по незна́нию, то ли по нежела́нию ці то па няве́данні, ці то па нежада́нні;

◊

то и де́ло, то и знай раз-по́раз, сюд-ту́д.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

няве́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

Жонка сына.

Як добрая свякроў, то добрая і н. (прыказка).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)