віду́шчы, ‑ая, ‑ае.
Які мае зрок, бачыць; проціл. сляпы. Відушчы чалавек. // Здольны бачыць. Адзіным, відушчым вокам дзед упіваецца ў глухамань ночы. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слепо́й
1. прил., прям., перен. сляпы́; (в прям. знач. — ещё) невіду́шчы;
слепо́й щено́к сляпо́е (невіду́шчае) шчаня́;
слепо́е подража́ние сляпо́е перайма́нне;
слепо́й шрифт спец. сляпы́ шрыфт;
слепа́я поса́дка ав. сляпа́я паса́дка;
слепо́й полёт ав. сляпы́ палёт;
слепа́я кишка́ анат. сляпа́я кі́шка;
слепо́е пятно́ анат. сляпа́я пля́ма;
слепо́е око́шко сляпо́е аке́нца;
◊
слепо́й дождь сляпы́ (цыга́нскі) дождж;
слепа́я ку́рица сляпа́я ку́рыца
2. сущ. сляпы́, -по́га м., невіду́шчы, -шчага м.;
учи́лище для слепы́х вучы́лішча для сляпы́х (невіду́шчых).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калі́ка, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑ліцы, Т ‑ай, ж.
Уст. Старац, пераважна сляпы, які збірае міласціну, спяваючы духоўныя вершы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сле́пець (сьле́пяць) ‘сырая пагода з мокрым снегам’ (навагр., Жыв. сл.). Рус. слепня́к ‘мокры снег камякамі’. Ад сляпы, параўн. сляпы́ снег ‘снег пры яркім сонцы’ (Сцяшк. Сл.), магчыма, ‘такі, што слепіць вочы’, гл. сляпучы ‘які слепіць вочы’ (там жа); мяркуючы па рэдкасці суфікса ‑etь (параўн. Вондрак, Vergl. gr., 1, 483), даволі архаічнае ўтварэнне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ку́шлы ’няздатны, хворы, слабы’, ’блізарукі, сляпы’. Параўн. літ. kušlas ’тс’ (Сл. паўн.-зах., 2, 595–596). Балтызм.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
неви́дящий невіду́шчы; (слепой) сляпы́;
гляде́ть неви́дящим взгля́дом глядзе́ць невіду́шчымі вача́мі, глядзе́ць, нічо́га не ба́чачы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
*Сляпай, слепа́й ‘незабудкі’ (лельч., Жыв. сл., ПСл). Да сляпы (гл.) з суф. ‑ай, які ўтварае назвы асоб па выразнай знешняй прыкмеце, параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 145. Семантычная матывацыя не зусім ясная, магчыма, з прычыны бледнага колеру кветак ці малых памераў, параўн. сляпы́ (слепу́) ‘вузкі, малы’ (ТС). Не выключаны перанос назвы з іншай расліны, параўн. курына слепота́ ‘незабудкі’ (ТС) і слепет 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Безік ’вока’ (Яўс.). Мабыць, звязана з бізюкі́ ’падслепаватыя вочы’ (Бяльк.). Параўн. рус. дыял. бизо́й ’сляпы’. Гэта апошняе Фасмер (1, 164) лічыць цёмным словам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павады́р, ‑а, м.
1. Той, хто водзіць каго‑н. Павадыр мядзведзя. □ Па дарозе ў вёску Ціхі Бор ішоў сляпы жабрак Мітрафан, трымаючыся рукою за плячо свайго хлопца-павадыра. Чарот. Сляпы сляпому не павадыр. Прыказка. // Той, хто паказвае дарогу; праваднік. Павадыр каравана. □ Ісці было нядоўга, але такімі сцежкамі, што без павадыра загубіўся б тут на першай вярсце. Якімовіч.
2. Разм. Важак, кіраўнік якой‑н. групы. Павадыр атрада. □ Толькі адзін павадыр табара аднавокі Ілка сядзіць .. з малымі пры самым агні. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асме́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго.
Прыдаць каму‑н. смеласці, рашучасці, адвагі. Ты [гусляр] адважыўся мне на сляпы перакор Вызваняці сусветныя грэлі; Платы маю шмат я для такіх непакор, Хто сябе проці мне стаць асмеліў. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)