гу́шча, -ы, ж.
1. Густы асадак (стравы, раствору і пад.).
На дне засталася г.
Г. дзяцей не разганяе (прыказка).
2. Тое, што і гушчар.
3. Самае густое месца ў чым-н., цэнтр.
Уціснуцца ў самую гушчу натоўпу.
Быць у гушчы падзей (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
са́мы, -ая, -ае, займ. азнач.
1. Ужыв. пры ўказальных займенніках «той», «гэты» для ўдакладнення, а таксама пры асабовых займенніках у знач. менавіта.
Гэта той с. дом.
Дык гэта і ёсць твая сяброўка? — Яна самая.
2. Ужыв. для ўдакладнення месца і часу ў знач. прама, як раз, непасрэдна.
Ля самага лесу.
На самае дно. 3 самай поўначы.
С. час касіць.
Самая пара гнаць кароў у поле.
3. У спалучэнні з якаснымі прыметнікамі служыць для ўтварэння найвышэйшай ступені, а пры назоўніках указвае на крайнюю ступень колькасці або якасці.
С. новы.
С. добры.
С. смак.
Самая бездараж.
С. накал падзей.
4. Тое, што і сам (у 1 і 2 знач.).
Парвала с. канверт, дастаючы са скрынкі.
◊
На самай справе — фактычна, у сапраўднасці.
Самы-самы (самая-самая, самае-самае і г.д.) (разм., жарт.) — добры.
Самы раз; у самы раз (разм.) — тады, калі трэба, у патрэбны момант.
Самы той! (іран.) — азначае: не на таго напалі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ма́ксімум, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Найбольшая велічыня, колькасць чаго-н.; проціл. мінімум.
М. намаганняў.
2. у знач. прысл. Самае большае, не больш як.
Каштуе м. пяцьдзясят рублёў.
3. у знач. прым., нязм. Тое, што і максімальны (ужыв. пасля азначаемага слова).
Праграма-м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бо́льший сравнит. ст. бо́льшы;
◊
бо́льшей (бо́льшею) ча́стью, по бо́льшей ча́сти больш за ўсё, перава́жна;
са́мое бо́льшее са́мае бо́льшае;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Адбры́зак, абрызык ’самае буйное зерне, якое адскоквае пры веянні’ (Бяльк.) да ад‑брызкаць. Гл. брызкаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вяршо́к², -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
1. Верхняя частка чаго-н.; верх, верхавіна.
На самым вяршку.
В. дрэва.
Вяршкі і карэньчыкі.
2. мн. Густы тлусты верхні слой на малацэ, якое адстоялася.
Збіраць вяршкі (таксама перан.: браць самае лепшае).
3. мн. Тое, што і верх (у 7 знач.).
|| прым. вяршко́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прынамсі □ самае меншае, па меншай меры
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
аднару́кі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адну руку. Каля самае брамы брыгаднага двара Хрысцюка аклікнуў начны вартаўнік, аднарукі Кастусь Парфёнчык. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цвік, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Металічны або драўляны стрыжань, завостраны на канцы, прызначаны для змацоўвання чаго-н.
Забіваць цвікі ў дошку.
2. перан., чаго. Самае значнае, галоўнае (разм.).
Ц. праграмы.
Ц. сезону.
|| памянш. цвічо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.
|| прым. цвіко́вы, -ая, -ае і цвіка́рны, -ая, -ае.
Цвіковая прамысловасць.
Цвікарны цэх.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
купа́льшчык, ‑а, м.
Той, хто купаецца. Берагі мора ў гэты дзень з самае раніцы і да позняга вечара ўсеяны купальшчыкамі. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)