ма́тчын, -а.
1. Які належыць матцы.
Матчына хата.
Матчыны вочы ў сэрца глядзяць (прыказка).
2. Уласцівы матцы (у 1 знач.).
Матчына ласка.
3. Такі, як у маткі (у 1 знач.).
У Алесі матчыны вочы.
4. Родны; народны.
Матчына мова.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чужані́ца, -ы, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ы, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -ніц.
1. Чужы, нетутэйшы чалавек; іншаземны захопнік.
2. Чалавек, які па духу, поглядах і пад. чужы ў якім-н. асяроддзі.
3. Не родны, не сваяк.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Кро́ўны ’родны па крыві, які паходзіць ад адных продкаў’ (ТСБМ, Сцяшк., Др.-Падб.). Гл. кроў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ача́г, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Прыстасаванне, дзе распальваюць і падтрымліваюць агонь.
Гарыць агонь у ачагу.
2. перан. Месца, адкуль што-н. распаўсюджваецца, цэнтр чаго-н. (кніжн.).
А. асветы.
А. землетрасення.
А. хваробы.
3. перан. Родны дом, сям’я.
Хатні а.
|| прым. ачаго́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
браце́нік, ‑а, м.
Абл. Дваюрадны брат (рэдка — родны). На двор да Якава з’язджаецца сваяцтва з далёкіх вёсак: дзядзькі, цёткі, браценікі, ля вазоў стаяць, кураць, гутараць. Галавач. У нядобры час даведаўся герой наш [Іван], што браценік яго родны, адпушчаны з войска, падпусціў яму канкурэнцыю. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
роди́мый в разн. знач. ро́дны;
◊
роди́мое пятно́ а) радзі́мы знак, радзі́мка; б) перен. радзі́мая пля́ма.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ *Няродня, нырідня ’падчарыца’ (брэсц., Нар. лекс.). Да родны, радня (гл.), параўн. ст.-рус. несын ’пасынак, няродны сын’, недонка ’падчарыца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́жаны ’родны’ (Нас.). Магчыма, уплыў польск. rodzony ’тс’, звычайна з прыстаўкамі ‑ро́джаны (напр., наро́джаны). Да род 1, радзіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адве́даць, -аю, -аеш, -ае; зак.
1. каго-што. Наведаць каго-, што-н., пабываць у каго-н. дзе-н.
А. хворага сябра.
А. родны кут.
2. чаго. Пакаштаваць, паспытаць.
А. спелых груш.
3. чаго. Спазнаць, зведаць, паспытаць.
А. шчасця.
|| незак. адве́дваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. адве́дванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Айце́ц царк. (БРС, Гарэц.), ’родны бацька’ (Сцяшк. МГ), ст.-бел. ойтець, ойцець ’бацька, духоўнік’ (1632) (Булыка, Запазыч.) < польск. ojciec. Гл. айчым, айчына.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)