Пяць 1 ’лічба пяць’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Стан., Сл. ПЗБ), пʼяць ’тс’ (ТС), укр. пʼять, рус. пять, польск. pięć, чэш. pět, славац. рäť, каш. ṕińc, в.-луж. pjeć, н.-луж. pěš, палаб. pąt, славен. pẹ̑t, серб.-харв. pȇt, балг. пет, макед. пет, дыял. пент, ст.-слав. пѧть. Прасл. *pętь ’пяцёрка’, лічыцца вытворным ад *pętъ ’пяты’; роднаснае прус. penckts ’пяты’, літ. penkì ’пяць’, лат. pìeci ’тс’, гоц. fimf, ст.-в.-ням. fimfto, ням. fünfte ’тс’; сюды ж таксама ст.-інд. páñca, грэч. πέντε, лац. quīnque ’тс’ (Фасмер, 3, 426; Шустар-Шэўц, 2, 1074; Махэк₂, 447; БЕР, 5, 191; Глухак, 476–477; Сной₂, 509–510; ESJSt, 11, 643–644; ЕСУМ, 4, 652–653). Пра першасны назоўнікавы характар лічэбніка, на думку Банькоўскага (2, 569), сведчаць фразеалагізмы — польск. вілен. ni pięć, ni dziewięć, адпаведна ні ў пяць, ні ў дзесяць ’дрэнна і непапраўна (зрабіць)’ (Шат.), паралельныя да літ. nei penki, nei devyni ’ні тое, ні сее’.

Пяць 2 ’напружваць, напінаць’ (ТСБМ), ’ціснуць, перці; пнуць, піхаць’ (Нас.), пя́цца ’напружвацца; праціскацца; тужыцца’ (Нас.; Сержп.; смарг., Сл. ПЗБ), пʼяцца ’пнуцца’ (ТС), пя́стысь, пясты́сь ’напружвацца’ (Сл. Брэс.); укр. пʼя́сти ’нацягваць’, рус. пять, польск. piąć, чэш. píti, славац. pnuť, в.-луж. pjeć, н.-луж. pěś, серб.-харв. пе́ти ’ўзнімаць’, славен. pẹ́ti ’нацягваць’, балг. пъ́на. Прасл. *pęti, *рьnǫ ’напружваць, напінаць’, роднаснае літ. pìnti ’плясці, скручваць’, лат. pît ’тс’, грэч. πένομαι ’працаваць’, гоц. spinnan ’прасці’, на аснове якіх рэканструюецца і.-е. *(s)pen‑ ’цягнуць, нацягваць’ (Махэк₂, 447; Фасмер, 3, 292; Шустар-Шэўц, 2, 1075; Глухак, 477–478; Сной₂, 510–511). Мартынаў (Язык, 81) лічыць, што першапачатковае тэрміналагічнае значэнне ’звіваць, прасці’, змененае пад уплывам прасл. *plesti (гл. плясці), што пераняло першаснае значэнне. Гл. таксама і пнуць, пнуццца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адмаха́ць сов.

1. в разн. знач. отмаха́ть;

а. тры́ццаць кіламе́траў — отмаха́ть три́дцать киломе́тров;

а. пяць старо́нак — отмаха́ть пять страни́ц;

2. мор. отмаха́ть;

а. адка́з флажко́м — отмаха́ть отве́т флажко́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

челове́к

1. чалаве́к, -ка м.;

молодо́й челове́к малады́ чалаве́к;

делово́й челове́к дзелавы́ чалаве́к;

пять челове́к пяць чалаве́к;

2. (официант) уст. афіцыя́нт, -та м.; (слуга) слуга́, -гі́ м.; (дворовый) дваро́вы, -вага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

інтэрва́л, -лу, м., в разн. знач. интерва́л;

машы́ны ру́халіся з ~лам у пяць ме́траў — маши́ны дви́гались с интерва́лом в пять ме́тров;

гадавы́ і. — годово́й интерва́л;

мелады́чныя ~лы — мелоди́ческие интерва́лы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

побе́г​I м. (бегство) уцёкі, -каў, ед. уцёк, -ку м. (употребляется преимущественно во мн.);

соверша́ть (соверши́ть) побе́г уцяка́ць (уцячы́);

он соверши́л пять побе́гов из тюрьмы́ ён пяць разо́ў уцяка́ў з турмы́;

план побе́га план уцёкаў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пракаці́цца сов.

1. в разн. знач. прокати́ться;

мяч ~ці́ўся пяць ме́траў — мяч прокати́лся пять ме́тров;

гром ~ці́ўся па не́бе — гром прокати́лся по не́бу;

2. прокати́ться, прое́хаться;

п. на веласіпе́дзе — прокати́ться на велосипе́де

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

испо́лниться​I сов.

1. (осуществиться) здзе́йсніцца, збы́цца, спра́ўдзіцца;

2. (истечь — о времени, сроке) міну́ць; прайсці́; ско́нчыцца; (о достижении какого-л. возраста) спо́ўніцца;

де́вочке испо́лнилось пять лет дзяўчы́нцы спо́ўнілася пяць гадо́ў;

ему́ испо́лнилось со́рок яму́ ўжо со́рак.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́насіць сов.

1. (в несколько приёмов) вы́нести, повы́нести;

2. проноси́ть;

пяць гадо́ў ~сіў паліто́ — пять лет проноси́л пальто́;

3. разг. (одежду и т.п.) вы́носить, износи́ть;

4. (ребёнка) вы́носить;

5. перен. (обдумать) вы́носить, взлеле́ять

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пранасі́ць сов., в разн. знач. проноси́ть;

цэ́лы дзе́нь ~сі́ў кні́гу і вярну́ў наза́д — це́лый день проноси́л кни́гу и возврати́л наза́д;

пяць гадо́ў ~сі́ў паліто́ — пять лет проноси́л пальто́;

п. падэ́шву наскро́зь — проноси́ть подо́шву наскво́зь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

исполня́ться​I несов.

1. (осуществляться) здзяйсня́цца, збыва́цца, спра́ўджвацца;

жела́ние моё исполня́ется жада́нне маё здзяйсня́ецца (збыва́ецца);

2. (о времени) спаўня́цца;

че́рез ме́сяц ма́льчику исполня́ется пять лет праз ме́сяц хло́пчыку спаўня́ецца пяць гадо́ў;

3. страд. выко́нвацца, здзяйсня́цца; см. исполня́ть​I.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)