самадысцыплі́на, ‑ы, ж.
Уменне кіраваць сабой, падпарадкоўваць свае дзеянні пэўным патрабаванням, прынцыпам. [Рыгор Мурашка] быў для многіх нас прыкладам самадысцыпліны і настойлівасці ў авалоданні ведалі. Хведаровіч. Відаць, у гэтага чалавека [Платона Смірнова] жалезная самадысцыпліна, велізарная прага да жыцця! М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няўто́льны неутоли́мый;
н. го́лад — неутоли́мый го́лод;
~ная сма́га — неутоли́мая жа́жда;
н. сму́так — неутоли́мая печа́ль;
~ная пра́га ве́даў — неутоли́мая жа́жда зна́ний
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сква́пнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць сквапнага; прагнасць. Ніводзін твар не перасмыкнуўся рысай хцівасці, ні ў каго вочы не кінулі позірку сквапнасці. Чорны. Ва ўсіх учынках і паводзінах Лазуна выяўляюцца сквапнасць, прага да нажывы, якія выцясняюць іншыя чалавечыя якасці. Хромчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кары́слівасць, ‑і, ж.
Уласцівасць карыслівага; прага да нажывы, выгады. Крылоўская байка выкрывала крывадушнасць цара, карыслівасць чыноўнікаў. Казека. Не карыслівасць і эгаізм, а бясконцая адданасць народу, маральная чысціня і святая нянавісць да сацыяльнай несправядлівасці — вось духоўны кодэкс рэвалюцыянераў-дэмакратаў. У. Калеснік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стове́жавы, ‑ая, ‑ае.
Паэт. Які вылучаецца мноствам вежаў (пра горад, палац і пад.). Вось ты, стовежавая Злата Прага! Мележ. А як жа ты, мая зямля-радзіма, а дзе твае стовежавыя замкі? Ці ж іх мае прапрадзеды сівыя, умельцы-мудрацы, не будавалі? Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Го́лад ’голад’. Рус. го́лод, укр. го́лод, польск. głód, чэш. hlad, серб.-харв. гла̑д, ст.-слав. гладъ. Прасл. *goldъ ’тс’. Параўн. ст.-інд. gárdha‑ ’смага, прага’. Далей параўноўваюць з ц.-слав. жльдѣти, жьлдѣти ’прагнуць, жадаць’, серб.-харв. жу́дјети ’тс’. Гл. Фасмер, 1, 430; Слаўскі, 1, 294; Трубачоў, Эт. сл., 6, 199–201.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
неутоли́мый няўто́льны; (не утихающий) несуце́шны;
неутоли́мый го́лод няўто́льны го́лад;
неутоли́мая жа́жда няўто́льная сма́га;
неутоли́мая печа́ль няўто́льны (несуце́шны) сму́так;
неутоли́мая жа́жда зна́ний няўто́льная пра́га ве́даў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шука́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. шукаць.
2. звычайна мн. (шука́нні, ‑яў). Імкненне, прага да чаго‑н. новага, старанні знайсці новыя шляхі ў навуцы, мастацтве, культуры і пад. Творчыя шуканні. □ Момант свядомага прыняцця ідэй марксізма-ленінізма быў для Змітрака Бядулі далёка наперадзе, гэтаму часу папярэднічаў доўгі перыяд цяжкіх сумненняў і пакутлівых шуканняў. Каваленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затума́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.
Зацягнуць туманам, смугой, вільгаццю і пад. // Зацьміць, завалачы вочы (пра слёзы). Слёзы, як ні стрымлівала іх [Ганна], набеглі на вочы, затуманілі позірк. Мележ. // перан. Пазбавіць яснасці, выразнасці; замарачыць. Хваляванне затуманіла старэчы розум, выцвілыя вочы засціла сляза. Мехаў. Гандлёвы азарт, прага нажывы затуманілі свядомасць, буйных і дробных бізнесменаў. Гамолка.
•••
Затуманіць вочы каму — звесці ў зман; абхітрыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Назоўны (склон). Агульнаеўрапейская калька з лац. nominativus, параўн. рус. именительный (ад имя), польск. mianownik (ад miano ’імя’, mianować ’называць’) і г. д. (гл. Словарь славянских лингвистических терминов, т. 1. Прага, 1977, 344); апошні тэрмін або, магчыма, укр. називний (відмінок), з’явіўся непасрэдным узорам калькавання. У далейшым, паводле адносін лац. nomen ’імя’ — nominativus ’назоўны склон’, шляхам семантычнай кандэнсацыі была створана пара назоўны склон — назоўнік з пераасэнсаваннем значэння ’форма, якая выступае ў назоўным склоне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)