уро́дI м., в разн. знач. вы́радак, -дка м.; (изверг — ещё) вы́людак, -дка м.; (чудовище — ещё) пачва́ра, -ры ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́радак, ‑дка, м.
1. Той, хто страціў станоўчыя фізічныя або псіхічныя якасці пакалення; крэцін; пачвара. // Нікчэмны, непрыязны чалавек; вылюдак. Маральны вырадак.
2. Найгоршы ці найлепшы сярод пэўнай групы людзей. [Аляксей Іванавіч:] — Хлопец гэты па-сапраўднаму дружыў з намі, з галыцьбой, за што ў сваёй сям’і яго лічылі вырадкам. Скрыпка.
3. Жорсткі чалавек; гвалтаўнік; садыст. Фашысцкія вырадкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
изуве́р м.
1. (заця́ты, лю́ты) фана́тык, -ка м.;
2. перен. недавя́рак, -рка м.; (изверг) вы́людак, -дка м.; (чудище) пачва́ра, -ры ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Мадзя́ра ’страхоцце, пачвара’ (ТС). Узыходзіць да паўд.-рус. мажа́ры < маза́рки ’старыя могілкі’, якое з усх.-цюрк., казах., туркм., узб. mazar ’магіла, могілкі’ (Радлаў, 4, 2056; Фасмер, 2, 557).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Прычвара́цца ’прыдурвацца; прытварацца’ (брасл., даўг., Сл. ПЗБ), прычвораць ’выдумляць, вычвараць’ (ТС), сюды ж прычварыць ’цкаваць жывёлу сабакам’ (Шат.). Прыставачны дзеяслоў да чвэрыць (гл.). Параўн. яшчэ пачвара, вычвараць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ґімо́ра ’хвалько, задавака’ (Сл. паўн.-зах.). Паводле Сл. паўн.-зах., звязана з рус. кики́мора ’пачвара’. Параўн. і гімо́ры ’капрызы’ (Жд. 1). Хутчэй, можна меркаваць, ёсць сувязь з гу́мар (: *гуморы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скаламбу́ха ‘страшная пачвара, здань, якой палохалі дзяцей’ (навагр., Жыв. сл.). Няяснае слова. Хутчэй за ўсё, дэрыват з суф. ‑ух(а) ад літ. skalam̃byti ‘гучна ўдараць; гучна лаяць’, ‘моцна біць, калаціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мэша ’нячысцік, пачвара’, ’неахайна адзетая жанчына’ (кір., Нар. сл.), слуц. ’непаваротлівая, павольная ў працы жанчына’ (Нар. словатв.). Да мета (гл.). Не выключана магчымасць генетычнай сувязі з польск. meszka, mech, marucha ’мядзведзь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Меге́ра, міге́ра ’злая, сварлівая жанчына’ (ТСБМ), ’старая, худая жанчына’ (Растарг.), ’пачвара’ (капыл., Жыв. сл.). Праз польск. мову з лац. Megaera — адна з фурый, багінь помсты і захавальніц маральных норм, якое са ст.-грэч. Μέγαιρα.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Патво́р, потву́р ’паблажлівасць’, ’пяшчота’ (в.-дзв., Рам. 8; рэч., Маш.), патво́ра ’паблажка, патуранне, песты, свавольства, ду́дыкі’ (Гарэц., Юрч., Нас.), ’свавольнік’ (Юрч.), ’упарты’ (Нас.), патво́рства ’упартасць’, ’паблажка’, патвара́ць ’патураць’ (Шат.), патво́рыць ’разбэшчваць, псаваць’ (Нас., Гарэц.), ’упарціцца пры выхаванні’ (Нас.), патворыцца ’псавацца ад паблажак’ (Гарэц.). Укр. потві́р, потвора ’страшыдла, бэба’, рус. потво́ры ’чары’, потвори́ть ’зачараваць, змяніць’, ст.-рус. потворити ’палепшыць, стварыць нанава’, ’зачараваць’, потворъ ’вядзьмарства’; польск. potwór, potwora, чэш. potvora ’пачвара’. Да па‑ (< прасл. po‑) і твары́ць (< прасл. tvoriti ’рабіць незвычайнае’). Аналагічна літ. padaraĩ ’чары’ < darýti ’рабіць’ (Праабражэнскі, 2, 116; Фасмер, 3, 344). Гл. таксама пачвара.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)