ако́сак, ‑ска, м.
Старая, з вузкім, зрэзаным палатном каса. На двары, чутно, Васілька клепле касу. Яму Маня знайшла недзе акосак, каб хапіла сілы пацягнуць яго на Васільковы дванаццаць гадоў. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ірвану́ць і (пасля галосных) рвану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак.
1. гл. ірваць.
2. каго-што. Моцна тузануць, рэзка пацягнуць.
І. дзверы.
3. Рэзка скрануцца з месца, рэзкім рухам кінуцца куды-н. (разм.).
Матацыкл ірвануў з месца.
4. што. Пачаць імкліва рабіць што-н. (разм.).
Ірванём усе дружна.
5. каго-што. Падарваць, узарваць што-н. з выбухам.
Ірвануў снарад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Таргану́ць ’рэзкім рухам пацягнуць, штурхануць’, ’зрабіць рэзкі неадвольны рух’ (ТСБМ), ’рушыць з месца’ (шальч., Сл. ПЗБ). Аднакратны дзеяслоў ад торгаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паця́жына ’лагчына, нізкае месца падоўжанай формы’ (стаўб., Прышч., дыс.), як і нацяжкі ’бакавыя вяроўкі ў сасе, прымацаваныя да аглабель’ (Касп.), да пацягнуць Сцягнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́згаць ‘тузаць, цягаць’ (Ласт., Сцяшк. Сл., Стома Сл.; смарг., Сл. ПЗБ), ту́зґыць, тузґы́ць ‘тузаць’ (мёрск., Нар. сл.), тузгану́ць ‘пацягнуць’ (Стома Сл.), ‘рэзка пацягнуць, ірвануць’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ), ту́згацца ‘важдацца, намагацца нешта зрабіць’ (Рэг. сл. Віц.). Параўн. рус. валаг. ту́згать ‘біць, калаціць’ (СРНГ), апошняе паводле лінгвагеаграфічнай характарыстыкі пярэчыць меркаванню Саўкі (Запісы, 1999, 23, 57) пра запазычанне слова з літоўскай мовы (параўн. літ. tūzgė́ti ‘ляскаць, шчоўкаць’), што пацвярджае анаматапеічны характар лексемы. Сюды ж тузґані́на ‘тузаніна’ (мёрск., Нар. словатв.), тузганы ‘які тузаецца, торгаецца’ (У. Дубоўка, гл. Каўрус, Словаклад).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
патараба́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што.
Разм. Панесці, пацягнуць. Дома рыбу перабралі. Драбнейшую пакінулі сабе, адборную ж Андрэй і Янка патарабанілі ў Панямонь. Колас. Зрэзалі .. [сасну] з пня, ацерабілі, адшмулялі ад камля, колькі каму трэба было, і патарабанілі ў вёску. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утащи́ть сов., разг.
1. (унести) сцягну́ць; (потащить) пацягну́ць; (вытащить) вы́цягнуць; (оттащить) адцягну́ць; (затащить) зацягну́ць;
2. (украсть) сцягну́ць, укра́сці.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пацяга́нец ’кажух, пацягнуты сукном’ (карэліц., Сцяшк. Сл.), рэч., пацяганка ’тс’, гом. ’аблямоўка ў кажусе’ (браг., Нар. словатв.; Мат. Гом., Ян.). Утворана ад пацягнуць < цягнуць (гл.) пры дапамозе суфікса ‑анец (аб ім. гл. Сцяцко, Афікс. наз., 26–27).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дёрнуть сов.
1. тузану́ць, шмаргану́ць, таргану́ць; (потянуть) пацягну́ць; (рвануть) рвану́ць; скубану́ць; см. дёргать 1;
2. (выпить) фам. хапі́ць, кульну́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Нюшо́к ’невялікая колькасць, якую можна ўзяць у тры пальцы’ (Нас.), ’шчопці’ (Нік., Няч.; Касп.), ’малая колькасць’ (расон., Шатал.), нюшок, нюнбк ’драбок’ (Сл. ПЗБ), нішбк ’тс’ (астрав., вусн. паведамл.). Памянш. ад нюх ’невялікая колькасць расцёртага рэчыва, якую можна пацягнуць носам’ (Нас.), да нюхаць, у прыватнасці ’нюхаць тытунь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)