мно́жыцца, -жыцца; незак.
1. Колькасна павялічвацца; расці.
Дабро расло і множылася.
2. Размнажацца (уст.).
Тут жывуць і множацца розныя жучкі і кузуркі.
3. Падвяргацца множанню.
Пяць множыцца на тры.
|| зак. памно́жыцца, -жыцца (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прагрэсі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
1. Паступова ўзмацняцца, павялічвацца. Хвароба прагрэсіруе.
2. Удасканальвацца, ісці па шляху прагрэсу. Каліноўскі разумеў, што грамадскае жыццё не стаіць на адным месцы, яно развіваецца, прагрэсіруе. Лушчыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расці́, расту́, расце́ш, расце́; расцём, расцяце́, расту́ць; рос, расла́, -сло́; незак.
1. Пра жывыя істоты, арганізмы: жывучы, павялічвацца.
Дзеці растуць.
Дрэвы растуць.
2. Праводзіць дзе-н., у якіх-н. умовах сваё дзяцінства, раннія гады жыцця.
Хлопчык рос у вёсцы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічвацца колькасна, у памерах, аб’ёме.
Расце ўраджай пшаніцы.
Расце попыт на тавары.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мацнець, узмацняцца.
У душы расло незадавальненне.
Расце аўтарытэт.
5. Удасканальвацца, развівацца.
Ён расце як вучоны.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аб раслінах: распаўсюджвацца, існаваць; знаходзіцца ў працэсе росту.
Мандарыны растуць на поўдні.
У садзе раслі толькі яблыні.
|| зак. вы́расці, -расту, -расцеш, -расце; -расцем, -расцеце, -растуць; вы́рас, -сла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Расакі́ля ’гусялапка востравугольная, Alchemilla acutangula’ (ігн., Сл. ПЗБ). Літуанізм; паводле аўтараў слоўніка з літ. rasakilà ’тс’, што з rasá ’раса’ і kìlti ’узнімацца, уздымацца, расці, павялічвацца’. Параўн. расі́чка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Траі́цца ’раздзяляцца на тры часткі’, ’утройвацца, павялічвацца ў тры разы’ (ТСБМ), укр. трої́ти(ся), рус. трои́ть(ся), польск. troić się, н.-луж. tšojś, в.-луж. trojić, славен. trojíti ’дзяліць на тры часткі’, ’павялічвацца ў 3 разы’, серб. тро̀јити (се). Прасл. *trojiti (sę) утворана ад асновы *troj‑ зборнага лічэбніка *trojі (м., ж. р.), *trojе (н. р.) ’трое’, які развіваўся (пад уплывам *dъvojь) з і.-е. *trei̯ó‑ ’трое’ < *tréi̯es ’тры’ (Покарны, 1092; Сной₂, 786). Сюды ж траі́ць ’дзяліць на тры часткі’, ’злучаць у адно з трох’ (ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прагрэсі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паступова ўзмацняцца, павялічвацца.
Хвароба прагрэсіруе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухацца наперад па шляху прагрэсу.
Навука прагрэсіруе.
3. у чым і без дап. Паляпшаць сваё майстэрства ў якой-н. галіне, свае веды і пад., удасканальвацца.
Юны спартсмен прагрэсіруе.
|| наз. прагрэсі́раванне, -я, н. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бо́льшаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Павялічвацца, прыбаўляцца (у колькасці, велічыні, аб’ёме). Хутка пасля таго, як.. [старыя] вярнуліся, гасцей у хаце стала большаць. Мележ. А снегу ўсё большала, і вецер усё мацнеў. Васілёнак. Машыны стаяць, нецярпліва ўздрыгваюць, паток іх большае з кожнай хвілінай. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
траі́цца, троіцца; незак.
1. Раздзяляцца на тры часткі. Канец каната троіцца.
2. Утройвацца, павялічвацца ў тры разы (пра бачныя прадметы). На шырокім тапчане... заблішчэла сякера. Яна дваілася і траілася ў .. вачах [Тамаша]. Бядуля.
3. Зал. да траіць.
•••
Траіцца ў вачах (звычайна безас.) — тое, што і траіцца (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. пух, ‑ла; незак.
Пакрывацца пухлінай; распухаць. Пухнуць ад голаду. □ Дзяўчынка ўстала, схапілася рукою за нос і тут адчула, што ён пачаў пухнуць. Арабей. // Разм. Павялічвацца ў аб’ёме; разбухаць. Такая тут была трывога. Вуглы счышчалі да нічога І збіралі ўсё да ніткі. Падводы пухлі ўвачавідкі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мно́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; незак.
1. Колькасна павялічвацца; расці. У хаце і ў клеці, у клуні і хлявах дабра было многа, і дабро гэта расло і множылася. Колас. На шкле набухалі, множыліся дажджавыя кроплі. Навуменка.
2. Уст. Размнажацца. Розныя «божыя кароўкі», жучкі, матылькі, вусені жылі і множыліся на гэтым кавалку зямлі. Бядуля.
3. Падвяргацца множанню. Тры множыцца на два.
4. Зал. да множыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)