затка́ць, -тку́, -тчэ́ш, -тчэ́; -тчо́м, -тчаце́, -тку́ць; -тчы́; -тка́ны; зак., што.
1. Пакрыць тканым узорам.
З. настольнік арнаментам.
З. дыван кветкамі.
2. Зацягнуць густой сеткай.
Павук заткаў кут павуціннем.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
караку́рт, ‑а, М ‑рце, м.
Ядавіты павук, распаўсюджаны ў пустынях Сярэдняй Азіі і стэпах Крыма.
[Цюрк. каракурт.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пау́к ’рыбападхватнік’ (жытк., Мат. Гом.). Генетычна да паву́к (гл.) у выніку семантычнага пераносу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ткаць, тку, тчэш, тчэ; тчом, тчаце́, ткуць; ткаў, тка́ла; тчы; тка́ны; незак., што і без дап.
1. Вырабляць тканіну шляхам перакрыжаванага перапляцення ніцей асновы і ўтку.
2. Плесці, віць.
Павук тчэ павуціну.
|| зак. сатка́ць, -тку́, -тчэ́ш, -тчэ́; -тчо́м, -тчаце́, -тку́ць; -тка́ў, -тка́ла; -тчы́; -тка́ны.
|| наз. тка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вадаме́ры, вадаме́рнікі ’мошкі ў выглядзе павукоў з доўгімі нагамі’ (КЭС; Інстр. II), вадаме́рка ’тс’ (КТС). Рус. водомерка ’Hydrometra, даўганожка, вадзяны павук’. Да вада і мераць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тара́нтул ’ядавіты павук, Lycosa Tarantula’ (ТСБМ), таранту́л ’тс’ (Некр. і Байк.). Укр., рус. тара́нтул, польск. tarantula. Праз рускую або польскую мову (гл. форму з націскам на канцы слова) з заходнееўрапейскіх або непасрэдна з с.-лац. tarantula ’тарантул’ < італ. tarantola ’тс’; апошняе — ад назвы горада Taranto < лац. Tarentum, дзе быў пашыраны гэты від павука (ЕСУМ, 5, 519; Фасмер, 4, 22; Голуб-Ліер, 477). Ластоўскі падае ў якасці народнага адпаведніка мізгі́р ’ядавіты земляны павук’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заснава́ць¹, -ную́, -нуе́ш, -нуе́; -нуём, -нуяце́, -ную́ць; -ну́й; -нава́ны; зак., што.
1. Пакласці пачатак чаму-н., стварыць.
З.
Беларускую акадэмію мастацтваў.
З. суверэнную дзяржаву.
2. на чым. Зрабіць на аснове чаго-н., пакласці ў аснову што-н.
З. планы на разліках.
3. Плетучы, снуючы, зацягнуць якую-н. паверхню чым-н.
Павук заснаваў шыбу павуцінай.
|| незак. засно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мізгі́р ’павук’ (Растарг.), укр. мизгир, рус. мизгирь і мазгарь ’тс’. Відавочна, балтызм. Параўн. літ. mègsti (1‑я ас. mezgù), лат. mezgt (1‑я ас. megžu) ’вязаць, завязваць’, mazgs, літ. mãzgas ’вузел’, ст.-в.-ням. mâsca, ст.-ісл. mo̦skvi ’пятля’ (Траўтман, 172; Мюленбах-Эндзелін, 2, 591; Фасмер, 2, 619; Дзмітрыеў, RÉS, 39, 1961, 176).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ткаць несов., в разн. знач. ткать;
т. пало́тны — ткать холсты́;
паву́к тчэ павуці́нне — пау́к ткёт паути́ну;
яго́ фанта́зія тчэ дзі́ўныя во́бразы — его́ фанта́зия тчёт удиви́тельные о́бразы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Скарпіён ‘ядавіты павук’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.), ст.-бел. скоропей ‘тс’. Карскі (1, 257) прыводзіць склонавую форму слова з т. зв. другім поўнагалоссем ст.-бел. скоропіѧмъ (XVI ст.), для якой падае рэканструяваную аснову *skъr̥p‑. Запазычана з ст.-слав. скоръпии, што з грэч. σκορπίος ‘тс’ (Фасмер 3, 654). Сучаснае беларускае слова, відаць, з рускай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)