Мужэйшы ’старшы’ (слонім., Сцяшк. Сл.). Да муж (гл.). Параўн. ст.-рус. мужъ ’паважаны, паважны, знакаміты чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мятне́йшы ’адметны, больш паважаны’ (Юрч. Фраз. 3), рус. смал. метнейший ’самы блізкі’. Да мета (гл.), адметны, прыкметы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ста́рац, -рца, мн. -рцы, -рцаў, м.
1. Тое, што і жабрак; падарожны (божы) чалавек, вястун. (уст.)
С.-лірнік.
2. Манах, вопытны падзвіжнік, які валодае духоўнай мудрасцю і жыватворнай сілай дапамагаць малітвай і парадай.
Опцінскія старцы.
Празарлівы с.
3. Паважаны стары чалавек.
Мудры с.
|| ж. старчы́ха, -і, ДМ -чы́се, мн. -і, -чы́х.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пачці́вы, пацці́вы ’паважаны, шаноўны’, ’значны’ (ТСБМ, Гарэц., Яруш., Грыг., Нас., Касп.). З польск. poczciwy, poćciwy ’тс’. Да po‑ і čьti‑/čet‑/čit‑ (гл. чэсць, чыта́ць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыбы́тны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і прыбытковы (у 2 знач.). Пісаў яму Уласюк. «Паважаны дзядзька Андрэй! Калі Вы не маеце дужа прыбытных заробкаў, дык прыязджайце да нас: работа для Вас знойдзецца». Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́чтаваць ’карміць, дагаджаць’ (Сцяшк. Сл.), рус. потчевать, дыял. поштовать ’частаваць’. Архаізм; з *почьтовати, *почьщивати ’выказаць пашану’. Да *čtiti > бел. пачцівы ’паважаны, шаноўны’ (Трубачоў, Эт. сл., 4, 176). Гл. частаваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Малоец ’паважаны малады чалавек, хлопец’ (КЭС, лаг.). Укр. молодець, рус. молодец, славен. mládec, серб.-харв. mladac ’тс’, ’жанаты малады мужчына’, mlaci ’маладыя (на вяселлі)’. Да прасл. mold‑ьcь. Аб мене ‑дз‑ > ‑й‑ гл. Карскі, 1, 351.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мо́дна, прысл.
Згодна з модай. На борце самалёта было толькі чатыры пасажыры: савецкі інжынер Міхаіл Ярохін, адзін паважаны, модна апрануты англічанін і маладая канадка з дачкой год чатырох. Шамякін. Вывесілі на вагоне аб’яву, што тут, у цырульні на колах, можна модна пастрыгчыся. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шано́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Дастойны павагі, паважаны. — Вы не знойдзеце нідзе Працы больш шаноўнае. Дзе ні вуліца, ні пляц, Як паглядзіш — мой палац. Астрэйка. // Які выклікае павагу. Шаноўныя гады. □ Народ наш старасць паважае. Заўжды схіляецца перад сівой Шаноўнай галавой. Корбан.
2. (звычайна ў звароце). Вельмі паважаны. Вы памыліліся, шаноўны грамадзянін, Вы па старому адрасу, а там мяне няма. А. Александровіч. / у іран. ужыв. [Вольга:] — Дарэчы, я ніяк не вызначу, якой масці наш шаноўны кватарант? Новікаў. / у знач. наз. шано́ўны, ‑ага, м.; шано́ўная, ‑ай, ж. Крык разбудзіў нечакана: — Гэй, уставайце, шаноўныя! Куляшоў. — Дык вось, шаноўны, — зноў пачаў Шарон (Даўней блізкіх шаноўнымі зваў ён). Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
почте́нный
1. (внушающий почтение, заслуживающий почтения) паважа́ны; (уважаемый) шано́ўны; (солидный) пава́жны;
почте́нный челове́к паважа́ны (шано́ўны) чалаве́к;
почте́нная нару́жность пава́жны вы́гляд;
подойди́, почте́нный! фам. падыдзі́, шано́ўны!;
2. перен., разг. (большой) пава́жны; (значительный) зна́чны;
почте́нный во́зраст пава́жны ўзрост;
статья́ почте́нных разме́ров арты́кул зна́чных паме́раў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)