вампі́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Род буйных лятучых мышэй (кажаноў).
2. У казках, старажытных павер’ях, прыгодніцкай літаратуры і кінафільмах: пярэварацень, мярцвяк, які нібыта выходзіць ноччу з магілы і смокча кроў жывых.
3. перан. Бязлітасны эксплуататар, крывасмок.
|| прым. вампі́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сяж ’збудаванне для лоўлі рыбы ноччу’ (ПСл). Гл. сежа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аэрамая́к, ‑а, м.
Наземнае святлосігнальнае прыстасаванне для ўказання лётчыку ноччу месцазнаходжання аэрадрома.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Начле́г ’начоўка; пасьба коней ноччу’ (Яруш., ТСБМ), ’вывад коней на пашу ўначы’ (Бяльк.), ночле́г ’тс’ (ТС), сюды ж начлягава́ць ’пасвіць коні ноччу’ (Жд. 2), ’начаваць’ (Сл. ПЗБ), начле́жкі ’вячоркі’ (Мат. Маг., Сл. ПЗБ), начл́жнік, начле́зьнік ’той, хто пасе коней ноччу’ (Шн. 2, Сл. ПЗБ; навагр., З нар. сл.), ночле́жнік ’той, хто водзіць коней на начлег; той, хто просіцца пераначаваць або начуе ў чужых’ (ТС), нацле́жнік ’хто начуе не дома; начны стораж коней, што пасуцца ў полі’ (вілен., гродз.; ковен., Нас.), укр. ночлі́г ’пасьба коней ноччу пастухамі’, рус. ночле́г ’начоўка; пасьба коней ноччу’, польск. nocleg ’месца начнога адпачынку і сам адпачынак па-за домам’, noclegować ’начаваць у час падарожжа; пасвіць коней уначы’, чэш. nocleh ’начоўка’, славац. nocľah ’тс’. Ад ноч і ляжаць, гл. Фасмер, 3, 86; утворана шляхам непасрэднага словаскладання, што сведчыць пра архаічны характар слова, параўн. ст.-рус. ночьлѣгъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́начы, прысл.
Ноччу. [Вольга Віктараўна:] — А чаму вы не хочаце начаваць? [Лабановіч:] — Я люблю хадзіць поначы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазванчэ́ць, ‑эе; зак.
Стаць, зрабіцца больш звонкім. Смех пазванчэў. □ Адгрымела ноччу навальніца. Птушак пазванчэлі галасы. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віднава́ты, ‑ая, ‑ае.
Не зусім цёмны, крыху светлы. Калі віднаватая ноч, то працуюць і ноччу. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
супрацьззя́нне, ‑я, н.
Спец. Невялікая светлая пляма, якая з’яўляецца ноччу на небе ў пункце, супрацьлеглым сонцу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
начле́жнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм.
1. Спыняцца дзе‑н. на начлег, начаваць.
2. Пасці коней ноччу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сяе́начы ’гэтай ноччу’ (Бяльк., Ян.), сее́начы ’сёння ўночы’ (Пятк. 2). Сцягненая форма, параўн. сяй ночы а паўночы (Бяс., Ласт.), гл. сей, ноч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)