чу межд. чу́еш, ці́ха, тс;
чу, кто́-то е́дет! чу́еш (ці́ха, тс), не́хта е́дзе!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Перае́сца ’спалохацца’ (шчуч., Сцяшк. Сл.) у сказе: нехта за мной гнаўся, то на́чыста перае́лася. З польск. przejąć się ’ўзяць да сэрца, узрушыцца, занепакоіцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наўме́це, наўмеці ’на прыкмеце’: Была наўмеці добрая сасонка — нехта забраў ужо (бялын., Янк. Мат.). Да ме́та ’прыкмета’, меціць ’пазначаць’; структурная паралель наўве́це ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
парашы́ць, -рашу́, -рэ́шыш, -рэ́шыць; зак., што, на чым і з інф. (разм.).
1. Прыняць якое-н. рашэнне, рашыць.
Парашылі, што трэба ехаць неадкладна.
Ну, на чым вы тут парашылі?
2. Падумаўшы, разважыўшы, прыйсці да якога-н. вываду.
Усё абгледзеўшы, мы парашылі, што нехта ўжо тут быў да нас.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спакусі́цца, -кушу́ся, -ку́сішся, -ку́сіцца; зак.
1. на што, чым і без дап. Быць прывабленым чым-н. спакуслівым.
Нехта спакусіўся на мае цукеркі.
2. з інф. і без дап. Не ўстаяць перад якім-н. жаданнем, спакусай, схіліцца да якога-н. дзеяння, справы.
С. паехаць на мора.
|| незак. спакуша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пе́хта, нехта ’пеша’ (брэсц., Нар. лекс.). З польск. piechto ’тс’, якое, як і piechty, piechtą, што з’яўляюцца скарочанымі формамі лексемы piechota, piechotą. Сюды ж пехтам ’пешшу’ (маст., Сл. рэг. лекс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
малаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; -ло́чаны; незак.
1. што і без дап. Выбіваць зерне з каласоў.
М. пшаніцу.
2. Стукаць, біць у што-н. (разм.).
Нехта ў дзверы малоціць.
3. што. Разбіваць, ламаць (разм.).
М. посуд.
4. перан. Хутка гаварыць, лапатаць (разм.).
Як пачне м., нічога не зразумееш.
|| наз. малацьба́, -ы́, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
род², -у, М -дзе, м., чаго.
1. Разнавіднасць чаго-н., якая валодае якой-н. якасцю, уласцівасцю.
Р. войск (спецыялізацыя войск у залежнасці ад характару ўзбраення і прызначэння). Войскі ўсіх родаў зброі.
2. Напрамак, спосаб дзейнасці.
Выбраць новы р. дзейнасці.
3. Нешта (нехта) накшталт каго-, чаго-н., падабенства каго-, чаго-н.
Гэта гасцініца — р. пансіяната.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Трох-трох — калі нехта папраўляе ношку (вязку галля, закручанае дзіця), якая спаўзла (полац., Нар. лекс.), трёх‑трёх — пра трасенне (Юрч. СНЛ), пра язду трушком (мсцісл., Нар. лекс.). Гукаперайманні, апакопа асновы дзеяслова трохаць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
высві́стваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да высвістаць.
2. Свістаць. [Ян:] — Нехта высвіствае на розныя галасы. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)