падвярэ́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
Разм. Натрудзіць, натаміць да болю. Падвярэдзіць нагу. □ — Дарога добрая, каня мы не падвярэдзім! Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перамагчы́ся (пырымогты́сь) ’ператаміцца’ (кам., ЖНС), кобр. пэрэмугты́ ’пашкодзіць, натрудзіць руку работай’ (Нар. лекс.). Польск. przemóc się ’вы́сіліцца, сарваць сабе сілу’. Польск.-зах.-палес. ізасема. Да пера- і магчы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
натру́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад натрудзіць.
2. у знач. прым. Стомлены, прыведзены ў хваравіты стан (працай, хадой і пад.). Натруджанае цела ныла.., а час цягнуўся доўга, нібы вечнасць. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уверадзі́ць, увераджу, увярадзіш, увярэдзіць; зак., што.
Разм. Стаміць, змарыць працай; натрудзіць да болю. // Пакалечыць, параніць. [Змітрук:] — Ты, відаць, дзе на фабрыцы робіш? [Алесь:] — На гуце. — А руку як уверадзіў? — Ды дошкай неяк стукнула. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нату́заць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Тузаючы, ушчуць, пакараць. Натузаць хлапчука за валасы.
2. Разм. Натрудзіць цяжкай працай, звязанай з рэзкімі рухамі. Натузаць рукі. □ Награблася, натузала плечы. Палажыла галоўку на сене. Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навярэ́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
Стаміць, натрудзіць да хваравітага стану якую‑н. частку цела. Каб не надта навярэдзіць нагі і не вярнуцца з паўдарогі, я праз кожныя дваццаць — трыццаць крокаў змушаны быў садзіцца на абочыну і адпачываць... Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адтапта́ць, ‑тапчу, ‑топчаш, ‑топча; зак., што.
1. Наступаючы на што‑н., пашкодзіць. Гэтак скачуць — хто патроху, хто памногу. Нейкі конік адтаптаў чмялісе ногу. Багдановіч.
2. Разм. Моцна натрудзіць, натаміць хадою ногі. [Маці:] — Бачыш, мая дачушка! Ты адтаптала ногі, Ты абхадзіла дарогі. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павярэ́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго-што.
Разм. Натаміць, натрудзіць да болю цяжкай працай, доўгай хадзьбой і пад.; пашкодзіць. Павярэдзіць рукі. □ Летась вунь дзік некаму, казалі, нагу павярэдзіў... Сачанка. Праўда, .. [Сотнікаў] не надта ўдарыўся, толькі павярэдзіў нагу — уваччу пацямнела, захлынулася дыханне, і ён не адразу, пакутна пачаў ўставаць з долу. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падбі́цца, падаб’юся, падаб’ешся, падаб’ецца; падаб’ёмся, падаб’яцеся; заг. падбіся; зак.
1. Натрудзіць ногі ад доўгай хады. Мужчыны ідуць паперадзе, жанчыны за імі. А хлопчык — апошні, ззаду. Мусіць, зусім падбіўся. Арабей.
2. Падлашчыцца, падкаціцца. Да яе — сцвярджаюць хлопцы — Аніяк не падступіцца, Аніхто не змог падбіцца: А ні я, ні ён, ні ты. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разві́цца, развіва́цца ’раскруціцца, расплесціся, распусціцца’, ’дасягнуць пэўнай стадыі развіцця’, ’прыняць шырокі размах’, ’знаходзіцца ў працэсе росту’ (ТСБМ), ’натрудзіць’ (лаг., паст., ігн., Сл. ПЗБ), ’узнікнуць’ (мядз., Сл. ПЗБ), ’пасталець’ (навагр., Сл. ПЗБ), укр. розви́тися ’развіцца, дасягнуць пэўнай ступені росту’, ’распусціцца’, рус. разви́ться ’раскруціцца’, ’стаць больш моцным’, ’пасталець разумова, духоўна’, дыял. ’віцца, расці (пра расліны)’, ’пачаць балець ад моцнага фізічнага напружання’, польск. rozwijać się ’пра расліны: выпускаць лісты, кветкі’, балг. разви́я се ’развіцца, раскруціцца’, ’развіцца (пра расліны). Ад раз- і віць 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)