прашуга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Праляцець, пранесціся з шумам. Кругом было спакойна, толькі калі-нікалі праляціць з піскам кажан або пракрычыць сава ці прашугаюць чарадою спалоханыя птушкі. Гурскі. Перад самым змярканнем над горадам прашугала кароткая летняя навальніца. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нава́ла ’стыхія, напасць’ (БРС, Байк. і Некр.), ’напасць, нападзенне’ (Касп.), ’бяда, гора’ (Сцяшк.), ’прымус, непрыемная прэтэнзія, патрабаванне; нападзенне; бура’ (Др.-Падб., Гарэц.), ’націск’ (Яруш.), польск. nawała ’націск, вялізны наплыў; стыхія’, ’навальніца’, ’прымус’. Да *valъ, valiti, параўн. валі́ць ва́лам ’ісці вялікай масай, натоўпам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
накалаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; зак., чаго.
Разм.
1. Натрэсці, наабіваць з дрэва, куста нейкую колькасць пладоў. [Гарасім].. поўзаў пад яблыняй і збіраў падалкі. Ранішняя навальніца накалаціла іх шмат. Чарнышэвіч.
2. Разм. Нагатаваць якой‑н. стравы, размешваючы калатоўкай; намяшаць. Накалаціць заціркі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́йскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да мая (у 1 знач.). У тую майскую ноч была першая веснавая навальніца. Даніленка.
2. Які мае адносіны да свята 1‑га Мая; першамайскі. Шуміць наша радасць, Як майскі парад. Колас.
•••
Майскі жук гл. жук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
По́страх ’жах, запрашэнне; пудзіла’ (Байк. і Некр.; драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), ст.-бел. пострахъ (XVI ст.). Паводле меркавання Жураўскага, запазычанне са ст.-польск. postrach (Жураўскі, SOr, 10 (1), 40). Не выключаны самастойныя ўтварэнні ў асобных славянскіх мовах, параўн. чэш. postrach ’навальніца’, ’страшыдла’, славац. postrach ’пудзіла, страшыдла’, славен. postrašiti ’напужаць’. Да страх (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вятры́ска ’моцны вецер’ (КТС, Сцяшк.). Польск. wiatrzysko, wietrzysko ’віхар’, в.-луж. wětrisko ’жахлівы вецер’ н.-луж. wētśisko ’навальніца’ (Швеля), чэш. дыял. vétřisko ’моцны вецер’. Думку аб супольнай інавацыі гл. Цыхун, Бел.-польск. ізал., 146–147. Адносна суфікса, які лічыцца запазычаннем у бел. мове з польск. (ГБМ, 1, 97), гл. Слаўскі, SP, 96. Адносна геаграфіі суфікса параўн. АЛА, мат. і дасл., 1971, к. 23.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сцішэ́ць сов.
1. (о буре, вьюге и т.п.) прити́хнуть, ути́хнуть;
навальні́ца ~шэ́ла — гроза́ прити́хла (ути́хла);
2. (о голосе, звуках) не́сколько ослабе́ть;
3. (о боли) немно́го ути́хнуть; уня́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
па́рна 1,
Прысл. да парны 1 (у 1 знач.); парамі. Парна размешчаныя лісты.
па́рна 2, безас. у знач. вык.
Аб вільготным, душным паветры. Ноччу была навальніца з ліўнем, але свежасці не прынесла. У вільготным паветры па-ранейшаму парна. В. Вольскі. Ружова і роўна свяціла сонца, было цёпла і парна, а за арэшнікам шумеў і булькаў ручай. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гру́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм.
1. Ствараць грукат. Ноч над зямлёй плыла. Грукала навальніца. Калачынскі. Зямлю скаваў мароз, і боты грукаюць на ўсё наваколле. Шамякін. // Шумна, з сілай біць, удараць. Як у бубен, у памост Грукаюць падковы. Бялевіч.
2. Тое, што і грукацца (у 1 знач.). Калі каму трэба было чаго, дык ён грукаў у брамку. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбушава́цца, ‑шуюся, ‑шуешся, ‑шуецца; зак.
1. Пачаць моцна бушаваць; стаць бурным (пра стыхійныя з’явы). Пажар разбушаваўся. □ Уначы навальніца разбушавалася зноў. Карпаў. [Акіян] на другі дзень нашага плавання разбушаваўся і злосна са стогнам кідаў на цеплаход свае магутныя хвалі. Філімонаў.
2. перан. Разм. Пачаць буяніць, раз’ятрыцца. [Комлік] чакаў, што Кашын разбушуецца, учыніць скандал, але той толькі спахмурнеў на міг і падаўся ў кухню рыхтаваць закуску. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)