ну², часц.
1. пыт., часта ўжыв. з папярэднім «ды». Выражае здзіўленне сказаным, па знач. адпавядае словам «няўжо», «ці праўда?»
Чуў, што сусед жэніцца? — Ды ну?
2. узмацн. Надае сказам большую выразнасць, падкрэслівае значэнне таго ці іншага слова.
Дзяўчына, ну, як лялька!
3. сцвярдж. Так, ага, але (разм.).
Ці праўда, што ты цяпер камерцыйны дырэктар? — Ну.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
марыяне́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Тэатральная лялька, якой кіруе акцёр пры дапамозе спецыяльнага прыстасавання.
2. перан. Чалавек, урад, які слепа дзейнічае па ўказцы, па волі іншых.
[Фр. marionnette.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ку́калка ’стадыя ў развіцці насякомага’ (ТСБМ). Рус. куколка — калька з ням. Puppe ’лялька’ (Шанскі, 2, 8, 435). Бел. кукалка запазычанне з рускай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Мамосачка, мамосычка ’кропелька, маленькая частка’ (Бяльк.). Відавочна, балтызм. Параўн. літ. momuolỹs ’лялька, зрэнка ў воку’. Суфіксальнае ‑l‑ магло мяняцца ў ‑с‑, як у мамуля ∼ маму́ся.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нахвалі́ць, ‑хвалю, ‑хваліш, ‑хваліць; зак., каго-што.
Нагаварыць аб кім‑, чым‑н. многа добрага; расхваліць. — Лялька, а не конь... Жывот падцягнуты... Зубы, як адзін, шыя, нібы ў лебедзя. Грыва доўгая, што шоўк... — Ну ты, брат, нахваліш. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
манеке́н, ‑а, м.
1. Чалавечая фігура, лялька з дрэва або іншага матэрыялу, якая служыць для паказу адзення. // Фігура ў выглядзе чалавечага тулава для прымеркі і паказу адзення.
2. Спец. Драўляная фігура чалавека з рухомымі рукамі і нагамі, якой карыстаюцца мастакі для зарысоўкі розных поз чалавека.
[Фр. mannequin ад фламандскага manekin — чалавек.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Марыяне́тка ’тэатральная лялька, якой кіруе акцёр пры дапамозе спецыяльнага прыстасавання’ (ТСБМ). Праз польск. ці рус. мову з франц. marionette ’тс’, экспрэсіўнага вытворнага ад Marion, якое да імені Marie (Фасмер, 2, 573). Даль (2, 782) выводзіць лексему ад імя італьянца Marioni.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пумперлік ’мамотка’ (Шымк. Собр.). Няясна. Магчыма, з ням. Pumpernickel ’пернік; таўстушка’, менш верагодна — ідэнтычнае з укр. пімперля ’недаростак, малалетка’, запазычанага з заходнеславянскіх моў, параўн. польск. pimperlaj ’карлік, карапуз, малеча’, чэш. рітргіе ’лялька, марыянетка’, славац. pimprlik ’тс’, што з ням. Рітріег ’песта’, pimpelig, pimperlich ’распешчаны’ (ЕСУМ, 4, 406).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
непрыя́зь, ‑і, ж.
Тое, што і непрыязнасць (у 2 знач.). Аб усім .. [Заслонаў] гаварыў з такім веданнем справы, з такім перакананнем, што ў Жэні Коршаня паступова знікла ўсякая непрыязь да «начальніка рускіх паравозных брыгад». Шчарбатаў. Шыковіч падумаў пра.. [дзяўчыну] з непрыяззю: «Прымасцілася, каб адпрацаваць свае два гады. На завод не пайшла, чортава лялька». Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пу́псік ’нешта маленькае, падобнае на шарык’ (мсцісл., Мат. Маг.), ’пампон’ (Яўс.). Хутчэй за ўсё, запазычанне з рус. разм. пупс, пупсик (пра нешта малое, надутае), што з ням. Puppe ’лялька’, франц. pupėe ’тс’ (гукапераймальнага паходжання), набліжанае да пуп (гл.). Не выключаны балтыйскі уплыў, параўн. лат. pūpsoti (pūpso) ’тырчаць, выступаць’, pūpsnis ’пукатасць, уздуцце’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)