◎ Ла́хты ’зношанае, парванае адзенне, скамечанае і бруднае’, ’манаткі’ (клец., Нар. лекс.). У выніку кантамінацыі лахі і латы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кіра́са, ‑ы, ж.
1. Металічныя латы на грудзі і спіну, якія даўней надзявалі воіны для засцярогі ад халоднай і агнястрэльнай зброі.
2. Частка параднай формы некаторых кавалерыйскіх палкоў у заходнееўрапейскіх і рускай арміях (да 1917 г.).
[Фр. cuirasse.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паплёт, ‑у, М ‑лёце, зб., м.
1. Пруты, пры дапамозе якіх салома прывязваецца да лат пры крыцці страхі саломай.
2. Абл. Жэрдкі (латы, пруты, дошкі), якія насцілаюцца на кроквы. Страха знізу нібы ззяла: жоўценькі паплёт, жоўценькая салома. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парта́ч, ‑а, м.
Разм. груб. Чалавек, які нядбала або няўмела выконвае сваю работу. За што ні возьмуцца — ну хоць ты плач! — Цудоўны матэрыял пакрэмзаюць на латы. ... Нажніцы ж, так сказаць, былі не вінаваты, Бо імі працаваў кравец-партач. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Лапу́да, лапудыско, лапудына ’чалавек у доўгім адзенні’ (драг., Нар. лекс.) — у выніку кантамінацыі латы, латоші ’лахманы’ і опудына ’шырокае адзенне’ (Клім.). Параўн. таксама лахтаніна, лахтадрына (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
браня́, ‑і, ж.
1. У старадаўнасці — засцерагальнае металічнае адзенне воіна — панцыр, латы, кальчуга. Без лат, у лагах і брані Чые, чые тут ногі не хадзілі! Астрэйка.
2. Стальная абшыўка танка, баявога карабля, бронецягніка. Снарад, відаць, прабіў браню, бо танк узарваўся. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шало́м, ‑а, м.
Гіст. Шлем. Хто яго ведае, можа быць, Даверымся даўняй кнізе, Што ворагі нават маглі прыплыць У стольны Мінск па Нямізе, І што наўсцяж па абодва бакі Стаялі харомы І хаты, І што дагэтуль на дне ракі Ляжаць шаломы І латы. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лата́ць 1, ла́таць, лата́тэ ’лапіць адзенне’, ’рамантаваць страху’ (Нас., ТСБМ, Бяльк., Касп., Сцяшк., Яруш., Мат. Гом., Сл. паўн.-зах.; КЭС, лаг., Нік. Очерки, Ян.; чарніг., КЭС). Укр. латати, рус. латать, польск. łatać, чэш. látati, славац. lálať. Паўн.-слав. oltati ’прышываць латкі, рамантаваць’ (Слаўскі, 5, 40; Слаўскі, SP, 1, 46). Адназоўнікавае ўтварэнне. Да ла́та 1 (гл.).
Лата́ць 2 ’прыбіваць латы да крокваў’ (КЭС, лаг.). Да ла́та 2. Параўн. таксама ла́ціць. Не выключана магчымасць запазычання з польск. latać ’тс’. Аналагічна ў ням. мове: Latte ’лата’ > latten ’прыбіваць латы’ (Слаўскі, 5, 41).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обрешётка ж.
1. (действие) ла́чанне, -ння ср.;
2. (ряд брусьев, жердей и т. п., прибиваемых к стропилам) ла́ты, ед. ла́та, -ты ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ры́царскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да рыцара (у 1 знач.), належыць яму. Рыцарскія латы. Рыцарскі турнір.
2. перан. Самаадданы, велікадушны, высакародны. Рыцарскі ўчынак. □ Падпалкоўнік нахмурыў бровы. — Яўны псіхоз, — сказаў ён. — Рыцарскае самаахвяраванне: я інвалід і таму не хачу псаваць сваякам іхняга жыцця... Асіпенка.
•••
Рыцарскі раман гл. раман.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)