жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.
1. Харчавацца і здабываць харчаванне.
Ластаўкі жывяцца насякомымі.
Ж. падзённай работай.
2. Забяспечвацца ўсім неабходным для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці.
Тканкі чалавечага арганізма жывяцца кіслародам.
Расліны жывяцца сокамі з зямлі.
3. Мець для сябе выгаду, карысць; нажывацца.
Ж. з чужога мазаля.
|| наз. жыўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вывіва́цца, ‑аецца; незак.
Рухацца па звілістай лініі. Бурыя, пад колер зямлі, берагавыя ластаўкі.. спрытна выбіваліся над вадой. Пальчэўскі. // Мець звілісты напрамак. Срэбнаю істужкаю вывіваўся Нёман. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цвы́рканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. цвыркаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Павольна плывуць над лугам белыя маленькія парасончыкі, з кароткім цвырканнем мільгаюць ластаўкі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
назвіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., чаго.
1. Скручваючы пасмы, ніці, звіць нейкую колькасць чаго-н.
Н. вяровак.
2. Намотваючы, звіць у клубок, маток вялікую колькасць чаго-н.
Н. нітак у клубкі.
3. Матаючы, зняць з чаго-н. у вялікай колькасці, разматаць.
Н. пражы з матавіла.
4. Зляпіць, збудаваць нейкую колькасць чаго-н.
Ластаўкі назвівалі гнёздаў у падстрэшшы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Пры́зямлянка (пры́землянка) ’жаваранак’ (ПСл; верагоднае маецца на ўвазе жаваранак чубаты, Galerida cristata L.). Лексікалізацыя словаспалучэння пры зямлі́, якое паказвае на звычайны біятоп гэтай птушкі. Параўн. зямля́нка і пад. для назваў берагавой ластаўкі, сітаўкі жоўтай і жаваранка чубатага (падрабязна гл. Антропаў, Назв. птиц, 259).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чыры́канне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. чырыкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Верабейчыкі з вясёлым чырыканнем снуюць у паветры. Колас. Белагрудыя ластаўкі з вясёлым чырыканнем снавалі высока над зямлёй. Беразняк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчабята́ць, ‑бячу, ‑бечаш, ‑беча; незак.
1. Спяваючы, утвараць гукі, падобныя на шчэбет (пра птушак). А бульбу садзяць, калі ўжо зусім цёпла, калі цвітуць сады, шчабечуць ластаўкі. Брыль. Пад вільчыкам дома шчабяталі ластаўкі. Даніленка.
2. перан. Хутка, бесперастанку гаварыць (звычайна пра дзяцей, жанчын). — А ведаеш, тата, — шчабятала дзяўчынка на руках у Міколы. — Ты паедзеш, а да мяне сёння цёця Ната прыйдзе. Краўчанка.
3. перан. Шумець, булькаць, плёскацца (пра ваду). Дрэмле хмурынка, Шчабеча ручай. Смела, Ірынка, увысь пазірай. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пта́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Разм. Дробная птушка. Пташкі-ластаўкі ляталі То на двор, то са двара, Над гняздзечкамі снавалі І так міла шчабяталі, Як бы жычылі дабра. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
верабі́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да вераб’я. Вераб’інае гняздо. Вераб’іная чарада.
2. у знач. наз. вераб’і́ныя, ‑ых. Атрад птушак, да якога адносяцца вераб’і, ластаўкі, дразды, пеначкі і пад.
•••
Вераб’іная ноч гл. ноч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насі́цца, нашу́ся, но́сішся, но́сіцца; незак.
1. Шпарка перамяшчацца (бегаць, лятаць) у розных напрамках.
Ластаўкі насіліся над сажалкай.
Н. па хаце.
2. Быць, знаходзіцца ў нашэнні.
Паліто доўга носіцца.
3. Празмерна захапляцца кім-, чым-н.; удзяляць шмат увагі чаму-н. (разм.).
Н. з ідэяй.
4. перан. Разносіцца, распаўсюджвацца (пра чуткі, гукі, пахі).
Над поплавам насіўся пах свежага сена.
◊
Насіцца ў паветры — пра блізкі надыход чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)