рамбі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да ромба (у 1 знач.). Рамбічная форма.
2. Які мае форму ромба (у 1 знач.), які складаецца з ромбаў. Рамбічная антэна. Рамбічныя крышталі. □ Стрыжкі з мамантавых біўняў аздабляліся рамбічнымі ўзорамі. «Помнікі».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Парфі́р ’вулканічная горная парода, у якой асобныя крышталі вылучаюцца з асноўнай масы сваёй велічынёй ці колерам’ (ТСБМ). З рус. порфи́р ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 87). Рус., відаць, праз ням. Porphyr, італ. porfiro з грэч. πορφυροῡς ’баграны, пурпуровы’ (гл. Праабражэнскі, 2, 111; Фасмер, 3, 336).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
саліцы́лавы, ‑ая, ‑ае.
У выразах: саліцылавая кіслата — арганічнае злучэнне, якое выкарыстоўваецца для прыгатавання лекавых рэчываў і фарбавальнікаў; саліцылавы натр — соль саліцылавай кіслаты, якая выкарыстоўваецца як гарачкапаніжальны і процірэўматычны сродак; саліцылавы спірт — бясколерныя крышталі арганічнага паходжання, якія выкарыстоўваюцца як сродак абязбольвання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ро́ссып, -у, м.
1. Пра тое, што рассыпана ў вялікай колькасці (разм.).
Лес сплаўляюць россыпам (у рассыпаным, разрозненым стане).
2. звычайна мн. -ы, -аў. Радовішча карысных выкапняў, адкладанні, у складзе якіх маюцца крупінкі, крышталі карысных мінералаў.
Алмазныя россыпы.
Плацінавыя россыпы (таксама перан.: пра вялікую колькасць, мноства чаго-н. каштоўнага, добрага).
|| прым. ро́ссыпны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Россыпныя радовішчы ізумрудаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Мінера́л ’прыроднае неарганічнае злучэнне (крышталі) — частка зямной кары’ (ТСБМ). З рус. минерал ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 87), у якой праз ням. Mineral (з XVI ст.) або франц. minéral < с.-лац. (aes) minerāle ’руда з шахты’ (Фасмер, 2, 623–624). Роднаснае да мі́на 1 (гл.). Сюды ж палес. мінера́лка ’жоўтая пясчаная глеба’ (Выг. дыс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
несапра́ўдны
1. (не имеющий силы) недействи́тельный;
дакуме́нты прызна́ны ~нымі — докуме́нты при́знаны недействи́тельными;
2. (поддельный) ненастоя́щий;
~нае срэ́бра — ненастоя́щее серебро́;
3. (в названиях растений, животных, болезней и т.п.) ло́жный;
н. скарпіён — зоол. ло́жный скорпио́н;
~ныя крышта́лі — мин. ло́жные криста́ллы;
4. (внешне сходный с чем-л.) ло́жный;
~нае со́нца — ло́жное со́лнце
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ло́жный
1. (неверный) няпра́вільны; (ошибочный) памылко́вы;
ло́жная мысль няпра́вільная (памылко́вая) ду́мка;
ло́жный шаг няпра́вільны крок;
2. (ненастоящий) несапра́ўдны;
ло́жные криста́ллы мин. несапра́ўдныя крышталі́;
ло́жный скорпио́н зоол. несапра́ўдны скарпіён;
ло́жное со́лнце метеор. несапра́ўднае со́нца;
3. (фальшивый) непраўдзі́вы, фальшы́вы; (притворный) прытво́рны; (лживый) ілжы́вы, (после гласных) лжы́вы, хлуслі́вы; (неоправданный) беспадста́ўны;
ло́жное обвине́ние непраўдзі́вае абвінава́чанне;
◊
ло́жная скро́мность беспадста́ўная сці́пласць;
ло́жный стыд беспадста́ўны со́рам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ро́ссып, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. рассыпа́ць — рассы́паць (у 1 знач.).
2. Разм. Пра што‑н. рассыпанае ў вялікай колькасці. «Анюціны вочачкі», — расчульвалася цётка над сітам з мікраскапічным россыпам насення. Брыль. // перан. Пра вялікую колькасць, мноства чаго‑н., быццам бы рассыпанага на паверхні. Мацвей Сымонавіч за якія два дзесяткі метраў убачыў россып лісічак. Мяжэвіч. На траве ляжаў бліскучы россып вадзяных кропель. Савіцкі. Каленік уздымае вышэй галаву і ўзіраецца ў густы россып зор на Млечным шляху, аж пакуль стамляюцца вочы. Галавач.
3. Спец. Лес, які сплаўляецца асобнымі бярвеннямі, а не плытамі.
4. Спец. Страты пры пагрузцы і перавозцы сыпкіх рэчываў.
5. Спец. Адкладанні, у складзе якіх маюцца крупінкі, крышталі карысных мінералаў (золата, плаціны і пад.). Алмазны россып.
6. Спец. Вялікая колькасць каменных глыб рознай велічыні і формы, якія ўтвараюцца пры выветрыванні горных парод. Пароды, якія выветрываюцца, утвараюць вялікія каменныя россыпы.
7. у знач. прысл. ро́ссыпам. Хто куды, у розныя бакі; урассыпную. Зноў пачуўся ўсё большы і большы гул матораў. Людзі кінуліся россыпам. Гурскі.
8. у знач. прысл. ро́ссыпам. У рассыпаным, разрозненым стане. Лес сплаўляюць россыпам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)