Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кручо́к 1 ’чарка на 50 г’ (Нас., Нік. Очерки, Сержп. Пр.), ’бутэлька мерай у 1/8 л’ (Жыв. сл.), ’мера вадкасці ў 250 г’ (ТСБМ, Жд., Сл. паўн.-зах.), ’бутэлечка ёмкасцю 100 г’ (З нар. сл., Шатал., Сцяшк., Шат., Мат. Гом.). Да крук < круг ’збан’ (гл. круг 4).
Кручо́к 2 ’паварот ракі’ (Яшк.). Да круч (гл.).
Кручо́к 3 ’разнавіднасць авадня ці сляпня’ (Сл. паўн.-зах.). Гл. крук 6.
Кручо́к 4 ’зародкавы расток’ (Яшк.). Да крук 1 (гл.).
Кручо́к 5 ’прылада, якой кідаюць ніткі ў бёрда’ (Маш., Нар. сл., Жыв. сл.). Гл. крук 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скрю́чивать несов.
1. (сгибать) разг. згіна́ць у крук, ску́рчваць;
2. (сцеплять крюками) спец. скруко́ўваць, счэ́пліваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скрю́чить сов.
1. (согнуть) разг. сагну́ць у крук, ску́рчыць;
2. (сцепить крюками) спец. скрукава́ць, счапі́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уздзе́ць, -е́ну, -е́неш, -е́не; -е́нь; -е́ты; зак., што на каго-што.
1. Надзець, нацягнуць (адзенне, абутак і пад.).
У. боты на ногі.
2. Павесіць, начапіць, прымацаваць да чаго-н.
У. рукзак на плечы.
У. пятлю на крук.
3. Насадзіць на вастрыё, стрыжань, праколваючы, надзець на што-н.
У. кола на вось.
У. кавалак мяса на відэлец.
|| незак. уздзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Кні́пель ’падгерац, жалезны крук, які прыцягвае шворан да трайні’ (Нар. словатв.). Гл. кнібель.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кро́ўкач ’крук, крумкач’ (Дразд.). Параўн. літ. krauklys ’варона’, якое магло кантамінавацца з крумкач (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Прабо́ец, проббец ’крук’ (ТС), параўн. серб.-харв. npoöojau ’прабойнік’. Дэрыват ад прабіць < біць з суф. ‑ец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скарако́л ‘дзве ніткі, скручаныя ў адну’ (Жд. 2). Казлова (Этимология–1982, 51) параўноўвае з балг. крачо́л ‘калашына’, дыял. краке́л ‘крук, кручок’, макед. кракел ‘крук’, в.-луж. kročel ‘крок’, на падставе якіх узнаўляецца прасл. *(s)korkъlъ/*(s)korčьlъ, дэрываты прасл. *(s)korkъ, што з семантычнага боку недастаткова абгрунтавана. Параўн. карачкі і карачун (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
баго́р, ‑гра, м.
Жалезны крук на доўгай жэрдцы для расцягвання бярвенняў у час пажару, на сплаве лесу; бусак. Людзі не праяўлялі вялікай ахвоты ў тушэнні пажару. Марудна сноўдаліся з вёдрамі, з лапатамі, з пажарнымі баграмі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)