антысве́т, ‑у, М ‑свеце, м.
Гіпатэтычны касмічны аб’ект (тыпу зоркі або галактыкі), які складаецца з антырэчыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэтрансля́тар, ‑а, м.
Спец. Адна з прамежкавых радыё- ці тэлевізійных станцый у ланцугу перадавальных і прыемных станцый. Касмічны рэтранслятар тэлебачання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карабе́ль, ‑бля, м.
Вялікае марское судна. Ваенны карабель. Акіянскі карабель. Служыць на караблі матросам. □ Па разгойдан[ым] бурлів[ым] моры ішоў горды ў смелым поступе сваім карабель, трымаючы курс на далёкае яснае сонца. Зарэцкі.
•••
Карабель-спадарожнік — касмічны карабель, выведзены на арбіту спадарожніка Зямлі.
Касмічны карабель — лятальны апарат, прызначаны для палёту чалавека ў космас.
Лінейны карабель — вялікі, добра ўзброены ваенны карабель, прызначаны для правядзення буйных аперацый; лінкор.
Паветраны карабель — дырыжабль або цяжкі самалёт.
Спаліць свае караблі гл. спаліць.
[Ад грэч. kárabos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карабе́ль, -бля́, мн. -блі, -блёў, м.
1. Вялікае марское судна.
Ваенны к.
Акіянскі к.
2. Лятальны апарат.
Касмічны к.
◊
Спаліць свае караблі (кніжн.) — рашуча парваць з мінулым.
|| памянш. кара́блік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
Пускаць папяровыя караблікі.
|| прым. карабе́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
○
Карабельны лес — лес з высокіх мачтавых дрэў, прыгодных для караблебудавання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апара́т, -а і -у, М -ра́це, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Спецыяльны прыбор, механічнае прыстасаванне.
Тэлефонны а.
Касмічны а.
2. -у. Сукупнасць органаў, якія выконваюць якую-н. асобную функцыю ў арганізме (спец.).
Стрававальны а.
3. -у. Сукупнасць дзяржаўных устаноў, а таксама супрацоўнікаў, якія абслугоўваюць пэўную галіну кіраўніцтва, гаспадаркі.
Дзяржаўны а.
Працаздольны а.
|| прым. апара́тны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́псула, ‑ы, ж.
1. Тонкая абалонка або сумка, якая абвалаквае розныя органы, а таксама і паталагічныя ўтварэнні ў арганізме.
2. Абалонка для вадкіх або парашкападобных лякарстваў, якая прыгатаўляецца з крухмалу, жэлаціну і лёгка раствараецца ў арганізме.
3. Герметычная кабіна, камера. // Спускаемы касмічны апарат.
[Ад лац. capsula — каробачка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арыентава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е, -ту́й; -тава́ны; незак.
1. каго-што. Даваць магчымасць каму-, чаму-н. вызначыць сваё месцазнаходжанне на мясцовасці або кірунак руху.
А. касмічны апарат у палёце.
2. каго-што, на што і ў чым. Накіроўваць на дасягненне якой-н. мэты, дапамагаць каму-н. разабрацца ў чым-н. (кніжн.).
А. даследчыкаў на выкарыстанне новых дакументаў.
|| зак. зарыентава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.
|| наз. арыенціро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і арыентава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сусве́т ’увесь свет’, ’зямны шар, Зямля з усім, што існуе на ёй’, ’асобная частка сусвету’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), сусьве́т ’усясвет, космас’ (Ласт., Яруш.; Беларусіка, 14, 225), сусве́тный ’усясветны; з усяго свету першы’: сусветны злодзей (Нас.), сусве́тны (сусьве́тны) ’усясветны’, ’што паходзіць з белага свету’ (Гарэц., Яруш., Ласт., Варл.), ’касмічны’ (Беларусіка, 19, 226), сусве́цце ’людзі, наезджыя адусюль’ (Барад.). Рус. сусве́тный ’агульны, усясветны’. Відаць, з першаснага усясвет (гл.), што з’яўляецца калькай ням. Weltall ’сусвет’ < Welt ’свет’ і all‑ ’увесь’, з заменай уся‑ на су- са значэннем сукупнасці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пыль ж. пыл, род. пы́лу м.;
косми́ческая пыль касмі́чны пыл;
◊
пыль в глаза́ пуска́ть пыл (тума́ну, ману́) у во́чы пуска́ць; жвір у во́чы сы́паць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пыл (род. пы́лу) м., пыль ж.;
○ касмі́чны п. — косми́ческая пыль;
◊ аж п. куры́ць — дым коромы́слом; пыль столбо́м;
пуска́ць п. у во́чы — пуска́ть пыль в глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)