Пераме́тнік 1 ’здраднік’ (Нас.), рус. маск., валаг. перемётник ’пераменлівы чалавек’, переме́тчик ’здраднік’. Відаць, калька з рус. мовы. Параўн. перакі́нчык (гл.).
Пераме́тнік 2 ’церассядзёлак’ (малар., Нар. словатв.). Рус. ярасл., сіб. переме́тник ’тс’. Відавочна, запазычана з рус. мовы ў перыяд бежанства ў Расію ў Першую Сусветную вайну.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
калабарацыяні́ст, ‑а, М ‑сце, м.
Здраднік, які супрацоўнічаў з ворагамі сваёй радзімы ў час акупацыі яе фашысцкімі войскамі ў перыяд другой сусветнай вайны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прада́жнік, ‑а, м.
Той, хто прадае, прадаў (у 2 знач.) каго‑, што‑н.; здраднік. Знайшоўся ж прадажнік, што цераз балота Чужынцаў правёў, каб людзей загубіць. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
несуразме́рны, ‑ая, ‑ае.
Які пазбаўлены суразмернасці, прапарцыянальнасці. Здраднік задраў невялікі прамы нос, горда ўзняў сваю маленькую, несуразмерную росту, круглую, як качан капусты, галаву, прычасаў рэшткі цёмна-русых валасоў. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ю́да 1, ‑ы, м.
Пагард., лаянк. Здраднік. [Паддубны:] — Я юдам не стану. Ад мяне вы звестак не атрымаеце. М. Ткачоў.
[Ад імені аднаго з вучняў Ісуса Хрыста, які, па евангельскай легендзе, прадаў свайго настаўніка за 30 сярэбранікаў.]
ю́да 2, ‑а, н.
У выразе: цуда-юда гл. цуда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
партыза́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак.
Разм.
1. Весці партызанскую барацьбу. Нейкі здраднік данёс фашыстам, што былы дырэктар саўгаса партызаніць у тутэйшых лясах. Шчарбатаў.
2. перан. Займацца партызаншчынай (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хрыстапрада́вец, ‑даўца, м.
Уст. Прадажнік, здраднік; юда. — Каб на цябе [паліцая] хмара цёмная найшла, каб ты праваліўся скрозь зямлю на гэтым месцы, ірад, хрыстапрадавец акаянны, — шаптала, стоячы ля запечку, Грысіха. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расплаці́цца, -плачу́ся, -пла́цішся, -пла́ціцца; зак.
1. з кім-чым. Заплаціць грошы каму-н. за што-н., разлічыцца за паслугі.
Р. з даўгамі.
2. перан., з кім. Адпомсціць, разлічыцца за прычыненую крыўду.
Р. з ворагам.
3. перан. Панесці пакаранне за што-н.
Здраднік расплаціўся за свае дзеянні.
|| незак. распла́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. распла́та, -ы, ДМ -пла́це, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Перакі́нчык ’здраднік, перабежчык’, ’вераадступнік’ (Гарэц., Др.-Падб.), перакі́днік ’хто ў час размовы рэзка мяняе свае погляды’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Да перакідацца, перакінуцца (гл.), параўн. польск. przekińczyk, ст.-польск. pierekidczyk ’вераадступнік’, якія аўтары Варшаўскага слоўніка выводзяць з укр. переки́нець = переки́нчик = переки́дько ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)