захво́рванне, ‑я, н.
1. Стан паводле знач. дзеясл. захворваць — захварэць; узнікненне хваробы. Прадухіліць захворванне.
2. Тое, што і хвароба. Інфекцыйныя захворванні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паберагчы́ся, ‑берагуся, ‑беражэшся, ‑беражэцца; ‑беражомся, ‑беражацеся; пр. ‑бярогся, ‑бераглася, ‑бераглося; зак.
Аднесціся з увагай, асцярожнасцю да сябе. Трэба паберагчыся, каб не захварэць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атруці́цца, -учу́ся, -у́цішся, -у́ціцца; зак.
1. Захварэць або памерці ў выніку ўздзеяння на арганізм атрутнага рэчыва.
А. грыбамі.
2. Скончыць жыццё самагубствам, прыняўшы атруту, ядавітае рэчыва.
|| незак. атру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. атру́чванне, -я, н. і атручэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заняду́жаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Адчуць сябе хворым, нядужым; захварэць. — Нешта зусім кепска адчуваю сябе, проста-такі раскіс, занядужаў, — прызнаўся цяпер Янукевіч Ваўчку. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скапу́ціцца ‘памерці’ (ТСБМ, ТС, Варл.). Рус. калуж., маск. скапу́титься ‘нечакана і моцна захварэць’. Ад капут (гл.), што з ням. kaput ‘канец; смерць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прастудзі́цца, ‑студжуся, ‑студзішся, ‑студзіцца; зак.
Захварэць ад прастуды. Дзед колькі дзён таму, ловячы рыбу, вымак і прастудзіўся. Мележ. Пятро прастудзіўся і захварэў на двухбаковае запаленне лёгкіх. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Атруда (у выразе «атруда ўзяла») ’цяжкая хвароба’ (Панюціч, дыс.). Да кораня труд (гл. трудзіць); утворана, відаць, як бязафіксны назоўнік ад дзеяслова *отрудити (параўн. ст.-рус. отрудоватити ’захварэць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
го́ра, -а, н.
1. Глыбокі жаль, смутак.
Захварэць з г.
2. Тое, што і няшчасце.
У мяне вялікае г.
3. Жыццёвыя няўдачы, мукі, нястача.
Г. не знаць.
Цярпець г.
◊
Глынуць гора (разм.) — перажыць многа цяжкасцей.
Заліць гора (разм.) — напіцца з гора.
З горам папалам (разм.) — з вялікай цяжкасцю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыхварэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
Разм. Няцяжка або ненадоўга захварэць, адчуць недамаганне. — Ведаеш, Міколка, — гаварыў Іван Дамінікавіч.., — ты практыкуйся, можа я калі прыхварэю, дык заменіш. Лужанін. Штосьці Красуня прыхварэла, не ўзяла сёння зранку корму. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расхварэ́цца, ‑эюся, ‑эешся, ‑эецца; зак.
Разм. Стаць на доўгі час хворым; моцна і надоўга захварэць. Вярнуўшыся ў Вільню, Максім некалькі дзён праляжаў у сябе на кватэры, пакуль трохі ачуняў. Сяргей расхварэўся не на жарты. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)