Е́нчыць ’жаласна стагнаць, ныць, назойліва прасіць аб чымсьці’ (БРС, ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Бяльк., СБГ, Яруш., Мядзв., Клім., Бір. Дзярж.) < польск. jęczyć ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
размя́класць, ‑і, ж.
Разм. Уласцівасць і стан размяклага. Размякласць грунту. □ Карацей кажучы, навалілася на мяне сёння ўсякая ўсячына, — жаласна прамовіў Ваўчок, але праз момант размякласць у яго прайшла, ён натапырыўся зноў. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сквіл ‘пранізлівы крык, лямант’ (Нас., Гарэц., Яруш., Байк. і Некр.), ‘віск’ (Юрч.), ‘жаласны піск, лямант’ (Др.-Падб.), скві́ла ‘спрэчка’ (Нас.), скві́ліць ‘пішчаць пранізліва і жаласна’ (Др.-Падб.). Гл. квяліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзвы́нкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Утвараць высокія звінючыя гукі (пра шкло, метал, насякомых і пад.). Жаласна дзвынкала шкло. Лынькоў. Калі кулі дзвынкалі зусім блізка, .. [Пятро] кідаўся ўбок, крыху мяняў напрамак, каб збіць кулямётчыка з прыцэльнай стральбы. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скавыта́ць, ‑вычу, ‑вычаш, ‑выча; незак.
1. Жаласна павіскваць, ціха выць (пра сабаку і пад.). Сабака перастае брахаць і толькі скавыча, круцячыся каля гаспадара. Колас. Мокрае, худое і нейкае нязграбнае, .. [шчаня] ціха і жаласна скавытала, скасавурыўшы на Саньку чорныя вочы. Ваданосаў. // Утвараць гукі, падобныя да выцця. На дварэ за вугламі па-воўчы скавытаў халодны сіверны вецер. Нікановіч. І як цягнуў вагоны паравоз — жаласліва так скавыталі буксы, бы спявалі аб нядолі — прастоях, недагрузах. Шынклер. Завіруха не сціхала, вецер выў, скавытаў. Гроднеў. // Разм. зневаж. Непрыемна, жаласна, разгублена плакаць, гаварыць, утвараючы гукі, падобныя да выцця (пра чалавека). — Слюнцяй, не скавычы! Не можаш памагчы. Дык лепей памаўчы! Крапіва. Пан махнуў у поле. А прэлат пад храмам.. скавытаў ад страху. Бажко.
2. перан. Разм. зневаж. Ныць, назаляць, скардзіцца. — Галачка, адчыніце, малю вас, — скавытаў.. [Блажэвіч] з драматычнай інтанацыяй у голасе. Рамановіч. — І як вам не сорамна! — скавытаў пасажыр з газіка, бегаючы навокал. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэ́ўна ’горка; слёзна’ (Сб. 1866, 191). Укр. ревно ’горка, жаласна’, польск. rzewnie ’тс’, чэш. ryvný, řevný ’тс’. Прасл. *revьnъ/*rьvьnъ < *ruti, *revǫ ’раўці, рыкаць’; магчымае развіццё семантыкі ’той, хто раве’ > ’той, хто выказвае эмоцыі’ > ’зайздросны; жаласны’ (Борысь, 534). Гл. яшчэ раўці, раўнівы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жа́лко
1. нареч. жа́ласна; няшча́сна; бездапамо́жна; убо́га; нікчэ́мна; см. жа́лкий;
2. безл., в знач. сказ. шкада́;
жа́лко де́нег шкада́ гро́шай.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Скі́мліць ‘скуголіць, ціха вішчаць’ (лаг., Гіл.), скі́млытэ ‘цішком плакаць ад крыўды’ (драг., Нар. словатв.). Параўн. укр. скі́млити ‘ныць, ціха жаласна плакаць’. Гукапераймальнае, параўн. балг. скимтя́ ‘ціха вішчаць, плакаць, хліпаць’, якое выводзіцца з імітатара ским!, што перадае скуголенне, гл. БЕР, 6, 749. Гл. таксама скомліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пары́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Рыпець злёгку або час ад часу. Парыпвае мост заінелы, На рэчышчы снег Белы-белы. Лойка. Трымаў невялікі марозік, і пад нагамі ледзь чутна парыпваў неглыбокі снег. Курто. Недзе ў лесе жаласна ціўкала птушка і парыпвала надломленае бурай дрэва. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задрыжа́ць і задрыжэ́ць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак.
Пачаць дрыжаць, дрыжэць. // Стварыць дрыжачы гук. Ад першага гарматнага выбуху задрыжалі ў вокнах шыбы, жаласна дзінькнулі шклянкі ў шафе. Васілевіч. // Затрэсціся. Губы ў Магдалены задрыжэлі, і яна прыпала сваім ілбом да Ганнінага ілба. Чорны.
•••
Рука не задрыжыць гл. рука.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)