няпра́вільны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не адпавядае якім‑н. правілам, нормам. Няправільнае развіццё арганізма. Няправільнае вымаўленне. □ — Мы вельмі рады, — сказаў.. [Бесо] няправільнай расійскай мовай. Самуйлёнак. // Які не адпавядае правілам сіметрыі. Няправільныя рысы твару.
2. Які не адпавядае ісціне; няверны, памылковы. Суддзя звыкла папярэджвае [сведак] аб адказнасці за няправільныя паказанні. Дадзіёмаў. [Люба:] — А няхай бы вы, будучы ў Мінску, зайшлі да .. [Стафанковіча] і сказалі, што млын кепска меле. [Млынар:] — Гэты абармот даў мне няправільны адрас, і я яго не знайшоў. Чорны.
3. Не такі, як трэба; несправядлівы. Няправільная палітыка. □ [Якуб:] — Па-баявому, па-ваеннаму так... Калі ты атрымаў няправільны, на твой погляд, баявы загад, ты мусіш перш яго выканаць, а потым абскардзіць... Зарэцкі.
•••
Няправільны дзеяслоў гл. дзеяслоў.
Няправільны дроб гл. дроб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Падро́бкі ’вантробы сярэдніх і дробных жывёл’ (Нас.), падрабя́жжа ’унутранасці жывёлы’ (Сл. ПЗБ), подробэ́нькэ, пудрубы́нкы ’тс’ (Сл. Брэс.). Укр. подрі́б, подро́би, польск. podroby, dróbki ’тс’. У іншых славян безпрыставачныя: чэш. drob, drůbky, славац. droby, серб.-харв., славен. drob ’унутранасці жывёлін; дробязь, адкіды’, балг. дроб ’печань, лёгкія’. Вытворныя ад асновы drob‑ (гл. драбіць, дробны; параўн. яшчэ Трубачоў, ЭССЯ, 5, 122) (Брукнер, 87; Фасмер, 1, 539). Інакш Махэк (128), які звязвае з праслав. ǫtroba (гл. утроба).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перы́яд, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Адрэзак часу, у які што-н. адбываецца (пачынаецца, развіваецца і заканчваецца).
Пасляваенны п.
П. росквіту.
Інкубацыйны п. хваробы.
2. У матэматыцы:
1) перыяд функцыі — лік, пры дадаванні якога да аргумента некаторай функцыі значэнне функцыі не змяняецца;
2) перыяд дробу — група лічбаў, якія нязменна паўтараюцца ў адной і той жа паслядоўнасці ў бясконцых дзесятковых дробах.
3. Адносна закончаны фрагмент тэксту, часткі якога звязаны паміж сабой сінтаксічна, лексічна і інтанацыйна (спец.).
|| прым. перыяды́чны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
П. дроб.
Перыядычная сістэма элементаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзялі́ць несов., в разн. знач. дели́ть; (на члены — ещё) члени́ть;
дз. паро́ўну — дели́ть по́ровну;
дз. на ча́сткі — дели́ть (члени́ть) на ча́сти;
тава́рышы ~лі́лі ўсё папала́м — това́рищи дели́ли всё попола́м;
дз. дроб на дроб — дели́ть дробь на дробь;
◊ дз. ску́ру незабі́тага мядзве́дзя — дели́ть шку́ру неуби́того медве́дя;
дз. хлеб і соль — дели́ть хлеб и соль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сократи́ть сов., в разн. знач. скараці́ць, мног. паскарача́ць, паскаро́чваць;
сократи́ть статью́ скараці́ць арты́кул;
сократи́ть срок скараці́ць тэ́рмін;
сократи́ть расхо́ды скараці́ць расхо́ды (выда́ткі);
сократи́ть дробь мат. скараці́ць дроб;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ланцуго́вы в разн. знач. цепно́й;
~вая перада́ча — цепна́я переда́ча;
л. мост — цепно́й мост;
~выя кара́лы — цепны́е кора́ллы;
~вая лі́нія — цепна́я ли́ния;
○ ~вая рэа́кцыя — цепна́я реа́кция;
л. дроб — мат. цепна́я дробь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сігналізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак.
1. Падаць (падаваць) сігнал (у 1 знач.), паведаміць (паведамляць) сігналам што‑н., аб чым‑н. Сігналізаваць ракетай. Сігналізаваць аб набліжэнні самалёта. □ Аб гэтых перакатах [на дне Прыпяці] сігналізуюць бакеншчыкі ў тэхнічны ўчастак, а ўчастак, у сваю чаргу, паведамляе яму, Гарышнаму. Ракітны. Я падказваў, а Сяргей сігналізаваў пальцамі: множ першы дроб на дваццаць сем. Жычка.
2. перан. Папярэдзіць (папярэджваць), паведаміць (паведамляць) пра што‑н. непажаданае. Пачалі зніжацца надоі — і даярка.. Соф’я Заяц сігналізуе аб гэтым. «Звязда». Мала сігналізаваць аб тым ці іншым праліку, важна прыняць рэальныя меры, каб пралікі ліквідаваць. «Помнікі».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перыяды́чны
1. (закономерно повторяющийся) периоди́ческий, периоди́чный;
~ныя з’я́вы — периоди́ческие (периоди́чные) явле́ния;
2. в др. знач. периоди́ческий;
~нае выда́нне — периоди́ческое изда́ние;
○ п. дроб — мат. периоди́ческая дробь;
~ная сістэ́ма элеме́нтаў — хим. периоди́ческая систе́ма элеме́нтов
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скараці́ць сов.
1. в разн. знач. сократи́ть;
с. арты́кул — сократи́ть статью́;
с. тэ́рмін — сократи́ть срок;
с. шта́ты — сократи́ть шта́ты;
с. дроб — мат. сократи́ть дробь;
2. (суживая, ограничить) сверну́ть;
с. вытво́рчасць — сверну́ть произво́дство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пра́вільны, ‑ая, ‑ае.
1. Які адпавядае правілам, заснаваны на правілах (у 1 знач.); беспамылковы. Правільнае напісанне. □ Ярохін сказаў не на зусім правільнай, але выразнай англійскай мове: — Малайчына! Вы паглядзіце толькі, дзе ён пасадзіў нас. Па пятаку. Шамякін. // Заканамерны, рэгулярны. [Лютынскі:] Севазварот будуецца таксама толькі на строгім і правільным чаргаванні клетак. Крапіва.
2. Які адпавядае сапраўднасці; праўдзівы. [Валя] трымае.. [гадзіннік] у руцэ, просіць дзяўчыну-прадаўшчыцу завесці яго, паставіць стрэлкі на правільны час. Пестрак.
3. Такі, як патрэбна, які прыводзіць да патрэбных вынікаў. Правільны ўчынак. □ Адзіка правільным шляхам да шчасця — да заможнага і культурнага жыцця — для нас, сялян, з’яўляецца калгасны шлях. Брыль. // Разм. Добры, справядлівы (звычайна пра чалавека). — Правільны чалавек наш камандзір, — зазначыў ён нібы сам сабе. Краўчанка. — Правільны чалавек твой бацька, — пахваліў Васільеў. Алешка.
4. Рытмічны, раўнамерны, які дзейнічае пастаянна. Правільны пульс.
5. Які адпавядае правілам прапорцыі, сіметрыі. З аднаго боку над балотам цягнуўся вал досыць правільным паўкругам. Колас. Сталь — белая, бы чыстае срэбра, — правільным авалам астывала ля гарлавіны. Савіцкі. / Пра рысы твару. [Жанчына] мела надзвычай правільны твар з прыемным здаровым смуглым колерам. Карпюк.
6. Спец. Такі, усе стораны і вуглы якога роўны паміж сабой (пра многавугольнік). Правільны многавугольнік.
•••
Правільны дроб гл. дроб 2.
Збіцца з правільнай дарогі гл. збіцца.
Збіць з правільнай дарогі гл. збіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)