разгарадзі́цца, ‑раджуся, ‑родзішся, ‑родзіцца; зак.

1. Аддзяліцца адзін ад другога якой‑н. перагародкай. Разгарадзіцца з суседам парканам.

2. Разм. Разбурыцца, знішчыцца, ліквідаваць (пра загароды, перагародкі). Вось разгарадзіцца граніца, Бо панскі лад, вер, не даўгі. Колас.

3. Разм. Абнесці загародай вялікую плошчу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рабо́й ’усё з прыносаў, з прычындалля’ (Песні матчыны з Вушаччыны [у зап. Р. Барадуліна] // Полымя. 2000. № 10. С. 166). Параўн. макед. ро́бој ’частка кроснаў’. Няяснае слова. Наўрад ці звязана з рум. răboj ’палачка з нарэзкамі’, што параўноўваюць з чэш. rabuša ’расколатая на дзве часткі палачка, на якой зарэзамі адзначалі даўгі і пад.’, серб. ра̑бош, харв. rȃboš ’тс’, балг. рабо́ш ’тс’, польск. rowaś і інш. (гл. Махэк₂, 503; Скок, 3, 161).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пааддава́ць, ‑даю, ‑даеш, ‑дае; ‑даём, ‑даяце, ‑даюць; зак., каго-што.

Аддаць адно за другім усё, многае; вярнуць усё пазычанае. Пааддаваць дзяцей у школу. Пааддаваць даўгі. □ — Ат, дзетка мая, — азвалася Хіжа, — на хлеб заўсёды знойдзецца рот. Што самі паелі, а што і людзям пааддавалі. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рэ́жа1, рэж, рыж ’палатно для рыбалоўных сетак з буйнымі вочкамі’ (мін., гом., ЛА, 1), ре́жа ’тс’ (Нар. лекс.). Сюды ж рэжо́ўка ’двухпалотная рыбалоўная сетка з буйнымі і дробнымі вочкамі’ (ПСл, ТС), рэжу́ха ’тс’ (ТС). Укр. режь ’крыло рыбалоўнай сеткі’, рус. режь, режа ’рэдкая рыбалоўная сетка’. Прасл. *rědia. Да рэдкі (Фасмер, 3, 461).

Рэ́жа2даўгі капец бульбы’ (ЛА, 2). Фанетычна змененае рэя3 (гл.), дзе адбыўся пераход ‑j‑ > ‑ž‑, магчыма, пад уплывам рэж (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

влезть сов., в разн. знач. уле́зці, мног. паўла́зіць; (наверх) узле́зці, мног. паўзла́зіць;

ско́лько влезет ко́лькі ўле́зе;

влезть в долги́ уле́зці ў даўгі́;

влезть в ду́шу уле́зці ў душу́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сту́дзень 1, ‑я, м.

Першы месяц каляндарнага года. А ў студзені — на белым полі Наўкруг чысцюткія снягі... Даруй, зямля, што я ніколі Аддаць не здолею даўгі. Матэвушаў. — Халадэча! У студзені мароз быў невялікі, а ў лютым з першых дзён раз’юшыўся... М. Ткачоў.

сту́дзень 2, ‑ю, м.

Разм. Тое, што і студзіна, квашаніна. Вылі на стале таксама масла, пульхныя дамашнія пірагі, талерка студзеню, пакрытага белым тлушчам. Гаўрылкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жа́ласны, ‑ая, ‑ае.

1. Які выклікае жаласць, спачуванне; жаласлівы. [Лена] часта мела даўгі ў касу ўзаемадапамогі і часта пісала жаласныя заявы ў прафсаюз. Лупсякоў. // Поўны суму, журботы. Ветру не было, а дрот бесперапынку гуў прыемным звонам, ціхім, аднатонным і жаласным, як казкі гэтых панурых лясоў і балот Палесся. Колас.

2. Схільны да спачування; спагадлівы, чуллівы. Жаласны чалавек. □ Вочы старой пацяплелі, і ўсе рысы яе твару расплыліся ў жаласную ўсмешку. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раслі́ннасць, ‑і, ж.

1. Сукупнасць раслін пэўнай тэрыторыі; расліннае покрыва зямлі ў цэлым. Палеская нізіна па сваіх прыродна-гістарычных умовах — па асаблівасцях клімату і расліннасці, а таксама жывёльнага свету — з’яўляецца выключна цікавым раёнам еўрапейскай часткі Савецкага Саюза. «Беларусь». Найбагацейшая расліннасць пышна красуе ўсюды. Чорны. На сярэдзіне затокі вада была чыстай, без расліннасці. Ігнаценка.

2. Разм. Валасы на твары, галаве, целе чалавека. Гэта быў даўгі маўклівы мужык з апатычным выразам беднага на расліннасць твару. Зарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адпрацава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак.

1. Разлічыцца за даўгі, атрыманыя грошы і пад. сваёй працай; адрабіць. Тады Бай-Цзы злітаваўся і згадзіўся, каб яму гэтыя грошы адпрацавалі. Маўр.

2. Скончыць, перастаць працаваць. Васіль быў хіба задаволены тым, што адпрацаваў, што сёння больш рабіць не трэба. Мележ. // Перастаць працаваць, стаўшы непрыгодным для працы. [Вейс] ужо адпрацаваў сваё і выйшаў на пенсію. Арабей. // Знасіцца ад працяглага выкарыстання (пра машыны і пад.).

3. Папрацаваць нейкі час. Адпрацавалі [камсамольцы] па чатыры дні ў лесе і першыя аддалі свой заробак на ўзнос. Пальчэўскі.

4. Дамагчыся майстэрскага выканання. Адпрацаваць гімнастычную праграму.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крэ́дыт, ‑у, М ‑дыце, м.

Правая старонка прыходна-расходнай кнігі, куды запісваюцца ўсе скарыстаныя каштоўнасці, а таксама ўсе даўгі і расходы, якія ёсць на гэтым рахунку; проціл. дэбет.

[Ад лац. credit — ён верыць.]

крэды́т, ‑у, М ‑дыце, м.

1. Продаж тавараў з адтэрмінаванай платай або часовая выдача грошай у доўг з выплатай за гэта працэнта. Доўгатэрміновы крэдыт. Грашовы крэдыт. Узяць тэлевізар у крэдыт.

2. Камерцыйнае давер’е; плацежаздольнасць. // перан. Давер’е, аўтарытэт. Палітычны крэдыт. Карыстацца крэдытам у каго-небудзь.

3. мн. (крэды́ты, ‑аў). Грашовыя сумы, адпушчаныя на пэўныя расходы. Крэдыты на будаўніцтва. Крэдыты на народную асвету.

•••

Дзяржаўны крэдыт — сістэма дзяржаўных пазык.

[Ад лац. creditum — доўг.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)