чырванадзю́бы, ‑ая, ‑ае.
З чырвонай дзюбай. Зямлі — з жабрачы вузел, Ды ў дзеда на страсе Чырванадзюбы бусел Спаў на адной назе. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паюрго́нія ’герань, вазон’ (мядз., Жыв. сл.) — скажонае (пад уплывам юргі́ня) пеларго́нія, якое паходзіць са ст.-грэч. πελαργός ’бусел’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бу́хал ’бусел’ (палес., КЭС). Магчыма, змена першапачатковага бу́сел пад уплывам дзеяслова бу́хаць. Але больш верагодным здаецца ўтварэнне непасрэдна ад бу́хаць (параўн. характэрны для бусла шум, стук, які ён робіць дзюбай). Параўн. ням. Klapperstorch ’бусел’ (klappern ’стукаць; ляскаць’). Параўн. яшчэ назву птушкі, таксама ўтвораную ад бу́хаць — бу́хала ’бугай’ (па крыку; Інстр. II), рус. бу́ха́ла, бу́хало ’бугай’, бу́хало ’пугач’ (да гэтага параўн. Булахоўскі, ИАН ОЛЯ, VII, 99; Фасмер, 1, 254; Шанскі, 1, Б, 240). Бел. слову па марфалогіі дакладна адпавядае балг. бу́хал ’пугач’ (Strix bubo), таксама гукапераймальнае, гл. БЕР, II, 93; Будзішэўска, Słown., 121. Краўчук, БЛ, 1975, 7, 67–68.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заклеката́ць, ‑клекачу, ‑клякочаш, ‑клякоча; зак.
Пачаць клекатаць. // Праклекатаць. [Бусліха] апусцілася на гняздо, закрануўшы крылом бусла. Бусел злёгку заклекатаў, відаць, напомніў пра асцярожнасць і адсунуўся на самы край. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
імша́рына, ‑ы, ж.
Тое, што і імшара. Над купчастай імшарынай пацешна ўзнімаецца бусел, паважна ляціць над полем. Лынькоў. Цвітуць верасы, на балотных імшарынах шчодра высыпалі журавіны. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырохку́тны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і чатырохвугольны. Мала народу варушылася ў той дзень на чатырохкутнай плошчы. Караткевіч. На вяршыню высокай чатырохкутнай вежы апусціўся бусел. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кружы́цца, кружу́ся, кру́жышся, кру́жыцца; незак.
1. Рухацца па крузе.
К. ў вальсе.
2. Лятаючы, рабіць кругі.
Бусел кружыцца над гняздом.
Самалёт кружыўся над горадам.
3. Узнімаць снег, пыл, месці (пра мяцеліцу, завіруху і пад.).
Кружыцца мяцеліца.
◊
Галава кружыцца ў каго —
а) пра галавакружэнне;
б) хто-н. зазнаўся, страціў здольнасць цвяроза разважаць.
|| наз. кружэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́лет, ‑у, М ‑леце, м.
1. Дзеянне паводле дзеясл. вылятаць — вылецець (у 1 знач.); пад’ём у паветра.
2. Адлёт. Бусел сялібу пакінуў, К вылету ў вырай збіраецца. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падве́траны, ‑ая, ‑ае.
Процілеглы таму, куды дзьме вецер, закрыты ад ветру. Відаць было, як трывожыўся бусел: ён тупаў па краёчку з падветранага боку і прыціскаў галінкі да сцяны. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кружы́ць, кружу́, кру́жыш, кру́жыць; кру́жаны; незак.
1. каго-што. Застаўляць рухацца па крузе.
К. у танцы каго-н.
2. Тое, што і кружыцца (у 2 знач.).
Бусел кружыў над старой ліпай.
3. Блукаць, хадзіць, збіўшыся з дарогі.
Тры гадзіны кружыла па сасонніку.
4. Тое, што і кружыцца (у 3 знач.).
На вуліцы кружыла мяцеліца.
|| наз. кружэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)