рама́н, ‑а, м.

1. Літаратурна-мастацкі апавядальны твор, звычайна ў прозе, са складаным і развітым сюжэтам. Гістарычны раман. □ У рамане К. Чорнага «Сястра» даецца характэрная для моладзі 20‑х гадоў спрэчка аб будучым лёсе літаратуры і мастацтва. Перкін.

2. Разм. Любоўныя адносіны паміж мужчынам і жанчынай. [Сітнік:] — У мяне быў раман. Мне было сорак пяць гадоў, а ёй дваццаць. Ермаловіч.

•••

Рыцарскі раман — твор заходнееўрапейскай сярэдневяковай літаратуры пра каханне і незвычайныя подзвігі рыцараў.

Круціць раман з кім гл. круціць.

[Фр. roman.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ева́нгелле, ‑я, н.

1. Частка бібліі, у якой змяшчаюцца легендарныя апавяданні пра жыццё і вучэнне міфічнага Ісуса Хрыста (з’яўляецца асновай хрысціянскага веравучэння).

2. перан. Кніга, твор, у якіх змяшчаюцца асноўныя прынцыпы чаго‑н.

[Ад грэч. euaggélion — добрая вестка.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кадэ́нцыя, ‑і, ж.

1. Гарманічны або меладычны абарот, які завяршае музычны твор або яго частку, падкрэсліваючы кампазіцыйную цэласнасць твора.

2. Вольная імправізацыя віртуознага характару, якая выконваецца сола і ўваходзіць у склад інструментальнага канцэрта.

[Іт. cadenza.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

парадзі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., каго-што.

Падаць (падаваць) у парадыйным выглядзе. Парадзіраваць літаратурны твор. □ Не цяжка заўважыць, як старанна К. Чорны апрацоўваў слова ў сваіх фельетонах, парадзіруючы мову персанажаў. Казека.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

секстэ́т, ‑а, М ‑тэце, м.

1. Музычны твор для шасці інструментаў або шасці галасоў з самастойнай партыяй для кожнага. Секстэт Брамса.

2. Ансамбль з шасці выканаўцаў (спевакоў або музыкантаў). Секстэт домр. Духавы секстэт.

[Ням. Sextett ад лац. sextus — шосты.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ске́рца, нескл., н.

Невялікі музычны твор хуткага тэмпу. // Частка вялікага музычнага твора (сімфоніі, санаты) у такім жа тэмпе. Трэцяя частка сімфаньеты [М. Чуркіна] — скерца. У ёй выкарыстаны напевы характэрных, але вобразна кантрастных народных песень. Дубкова.

[Іт. scherzo.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тарантэ́ла, ‑ы, ж.

1. Італьянскі народны танец, які выконваецца ў хуткім тэмпе, а таксама музыка да гэтага танца. Танцаваць тарантэлу. Іграць тарантэлу.

2. Музычны твор у тэмпе такога танца. Тарантэла Ліста. Тарантэла Шастаковіча.

[Іт. tarantella.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бале́т, -а, М -ле́це, м.

1. Від сцэнічнага мастацтва, змест якога раскрываецца ў танцавальна-музычных вобразах.

Класічны б.

2. Тэатральнае прадстаўленне на пэўны сюжэт, змест якога даносіцца сродкамі танца, мімікі і музыкі, а таксама музычны твор, які ляжыць у аснове такога спектакля.

3. Калектыў артыстаў, якія выконваюць такое прадстаўленне.

|| прым. бале́тны, -ая, -ае.

Балетная школа.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

апавяда́льны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да апавядання (у 1 знач.), які змяшчае апавяданне. Апавядальны сказ. Апавядальны жанр. // Спакойны, эпічны. Твор [Шамякіна «Глыбокая плынь»] быў вывераны на лепшым вымяральніку: сэрцы чытача. Апавядальны тон рамана глыбока хвалюе. Кучар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэтэкты́ў, ‑тыва, м.

1. Шпік, агент вышукной паліцыі (у капіталістычных краінах).

2. Літаратурны твор або кінафільм, прысвечаны раскрыццю таямніц, звычайна звязаных са злачынствам. Заняты кожны сваім пасажыры. Хто дэтэктывам, хто — булкай з сырам. Барадулін.

[Англ. detective.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)