перачапі́ць, ‑чаплю, ‑чэпіш, ‑чэпіць; зак., што.
1. Счапіць нанава, іначай. Перачапіць вагоны.
2. Начапіць у другім месцы або іначай. Перачапіць значок. Перачапіць карціну на другую сцяну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заржаве́ць і заіржаве́ць, ‑ее; зак.
Пакрыцца ржою, стаць іржавым. Трубы заржавелі. □ Цяпер машына стаяла ў свірне, у сухім месцы, каб нічога ў ёй не заржавела. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
субліма́т, ‑у, М ‑маце, м.
1. У хіміі — прадукт сублімацыі.
2. толькі мн. (субліма́ты, ‑аў). У геалогіі — мінеральныя ўтварэнні, якія адкладаюцца на месцы выхаду вулканічных газаў.
[Ад лац. sublimatus — высока падняты.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцюдзёнка, ‑і, ДМ ‑нцы, ж.
Разм. Халодная вада. [Вада] ў адным месцы паспрабавала выйсці, у другім, у трэцім, пакуль непадалёку ад Сажа не прабілася сцюдзёнкай. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вышэ́й.
1. прыназ. з Р. За межамі, звыш чаго-н., па-за чым-н.
Гэта в. майго разумення.
2. прыназ. з Р. Больш за які-н. узровень або ўверх ад якога-н. месца.
Тэмпература в. нуля.
Пабіць руку в. локця.
3. прысл. У папярэднім месцы прамовы, тэксту.
Як было сказана в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Паля́дак ’поле на месцы выкарчаванага лесу’ (Касп., Бяльк.), паляд ’абложная зямля’ (ДАБМ, 858). Канфіксальны і прэфіксальны дэрываты ад ляда (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абжы́цца, ‑жывуся, ‑жывешся, ‑жывецца; ‑жывёмся, ‑жывяцеся; зак.
1. Набыць усё неабходнае на новым месцы жыхарства, у новых умовах. Была зямелькі там валока, Дзе можна б моцна і глыбока Пусціць карэнні ў грунт, абжыцца — Было на чым разварушыцца. Колас.
2. Звыкнуцца з новымі ўмовамі жыцця, прывыкнуць да жыцця на новым месцы. Крыху абжыўся Данілка на бойні, але ўсё роўна думка аб вёсцы не давала спакою. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стая́цца, стаіцца; безас. незак., каму (пераважна з адмоўем).
Пра жаданне або магчымасць стаяць, спыніцца на месцы, не рухацца. — Пойдзем на нашу паляну, пагаворым, — прапанаваў Кастусь, бачачы, што Зіне не стаіцца па месцы. Ваданосаў. Затрымайлаў, грузны, чырванашчокі і шыракаплечы чалавек гадоў пад сорак, ужо сядзеў у акаваным вазку і ледзь стрымліваў за лейцы маладую, бы паглянцаваную кабылу, якой ні хвіліначкі не стаялася ў аглоблях. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчарбі́на, ‑ы, ж.
1. Шчыліна, дзірка на месцы зуба. Даўно на месцы шчарбіны вырас новы зуб, але мянушка Крывы Зуб так і засталася за Венькам... Шыловіч.
2. Зазубрына, выбоіна, выемка і пад. у выглядзе невялікай ямкі. Вуліцы былі вышчарбленыя і, здавалася, яшчэ адчувалі боль ад тых шчарбін. Сабаленка. / у перан. ужыв. Прагаліна раптам павузела, а ніжэй, паміж стваламі таполяў, ператварылася ў нейкую незвычайную шчарбіну. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́лва ’вадзяны грэбень, падняты ветрам, хваля’ (Яшк.). Мяркуючы па месцы націску, запазычанне з польск. wełna, wełma. Але канчатковае ‑ва тлумачыць цяжка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)