прада́цца, ‑дамся, ‑дасіся, ‑дасца; ‑дадзімся, ‑дасцеся, ‑дадуцца; пр. прадаўся, ‑далася, ‑далося; зак.
Перайсці на бок праціўніка з-за карысці, уласнай выгады. [Лясніцкі:] — Праз Яню і Марусю мы і дазналіся, што Бразінскі прадаўся СД. Новікаў. — Ваяка, — разглядаючы.. [паліцая], з усмешкай заўважыў Бацька. — Даўно прадаўся? Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пяцярня́, ‑і, ж.
Разм. Далонь з пальцамі; кісць. Вышэй ад Галадая ўзяўся рукою Жук, над ёю сашчапіліся вузлаватыя Янушкавы пальцы, потым — далонь Срэбнікава, за ёй шырокая Цярэшкава пяцярня. Быкаў. Бацька нязграбна, неяк усёй пяцярнёй, браў ручку і выводзіў: «Михаилъ Мыцкевичъ». С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
светлячо́к, ‑чка, м.
Памянш.-ласк. да святляк; тое, што і святляк. Бацька разгарнуў насоўку ў цемені, і светлячкі заззялі белым халодным святлом. Пальчэўскі. // звычайна мн. (светлячкі́, ‑оў); перан. Пра бляск вачэй. У яго [Колышава] чыстых, адкрытых шырока вачах успыхвалі цікаўныя і неспакойныя светлячкі. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сму́глы, ‑ая, ‑ае.
З больш цёмнай афарбоўкай (у параўнанні са звычайным колерам скуры людзей белай расы). Смуглы твар. Смуглыя рукі. Смуглае цела. □ Шчокі смуглыя дзяўчат красуюць без чадры. Броўка. // Са скурай такой афарбоўкі. [Сашка] і быў выліты бацька: чорнагаловы, смуглы, з поўнымі губамі. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
старыка́н, ‑а, м.
Разм. Стары чалавек, стары. [Тапаркоў:] — А як сям’я, бацька Гэлі? Сімпатычнейшы старыкан. Навуменка. Ніхто не разумее сабе дэпо без фігуры гэтага сівага, любага старыкана. Шынклер. Вастраносы гаспадар флягі ахвотна растлумачыў: — Бярозавік на хлебных скарынках. Учора ў мястэчку адзін старыкан удружыў. Беразняк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утрая́, прысл.
У тры разы, утрайне. Бацька ўвесь час ездзіў з канём па заработках.., бо чалавек з канём зарабляў удвая, а то і ўтрая болей, чым адзін. Дамашэвіч. Я стаяла ў вестыбюлі завода, разглядаючы вялізную, утрая большую за газетны аркуш, газету. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хрышчо́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад хрысціць.
2. у знач. прым. Які мае адносіны да абраду хрышчэння, падвергнуты абраду хрышчэння. Хрышчоны бацька. □ — Як няма? Што значыць няма? Кожны хрышчоны чалавек павінен мець метрыку... Ты што, згубіў яе? — запытаў старшыня. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лёля, лёлечка, лёлька ’кашуля (з дзіцячай мовы)’ (Гарэц., Янк. 11, Клім., Некр., Жд. I, Бяльк., Шат., Мат. Гом., Нас.; слаўг., Мат. Маг.; паўд.-мін., КЭС). Укр., рус. смал. лёля ’тс’, кур. лёлька ’маленькае дзіцё’. Усх.-слав. утварэнне, звязанае, відавочна, з літ. lelė̃ ’грудное дзіцё, немаўля’. Фасмер (2, 479), аднак, параўноўвае рус. лексему з іншымі слав., напрыклад, з серб.-харв. љелна ’старэйшая сястра’, укр. лельо ’татачка’ (параўн. і рус. свярдл. лелько ’хрышчоны бацька’), балг. леля ’цётка’ і інш., якія (паводле Шаўра, Etymologie, 22) адносяцца да асновы lel‑/lal‑ і з’яўляюцца ўтварэннем у дзіцячай мове. Параўн. таксама ле́ля.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абшыва́ла, ‑ы, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑е, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм. Той, хто ўсіх абшывае; кравец. Тут, дзе бацька ягоны — вандроўны кравец, На ўсю воласць Адзін абшывала, ад Шацілак у Пайду, Ад Найды ў Дварэц Пахадзіў гэтым шляхам нямала. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зага́дваць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да загадаць 1.
2. чым. Кіраваць установай, распараджацца чым‑н. Бацька.. быў чыгуначнікам, маці — загадвала дзіцячым садам, жылі ў дастатку, дружна. Ваданосаў. Усім скаромным загадвае старая. Крапіва.
зага́дваць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да загадаць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)