про́ста
1. нареч., в разн. знач. про́сто; (обычно — ещё) нехи́тро, незате́йливо, незамыслова́то;
зада́ча рашае́цца п. — зада́ча реша́ется про́сто;
суке́нка пашы́та п. — пла́тье поши́то про́сто;
п. абыхо́дзіцца з кім-небу́дзь — про́сто обраща́ться с ке́м-л.;
усё гэ́та зро́блена п. — всё это́ сде́лано про́сто (нехи́тро);
глядзе́ць на рэ́чы п. — смо́треть на ве́щи про́сто;
2. нареч. (не сворачивая в сторону) пря́мо;
ідзі́це п., по́тым звярні́це нале́ва — иди́те пря́мо, пото́м сверни́те нале́во;
3. нареч. (непосредственно) пря́мо;
4. нареч. (не церемонясь) по́просту;
п. ка́жучы — по́просту говоря́;
5. частица усил. про́сто;
гэ́та п. здзек — э́то про́сто издева́тельство;
◊ п. з мо́ста — ни с того́ ни с сего́, про́сто так;
п. дзі́ва — про́сто чу́до;
п. го́ра — су́щее (пря́мо, про́сто) наказа́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нату́ра ж.
1. в разн. знач. нату́ра, -ры ж.; (характер — ещё) хара́ктар, -ра м.;
широ́кая нату́ра шыро́кая нату́ра;
рисова́ть с нату́ры малява́ць з нату́ры;
плати́ть нату́рой плаці́ць нату́рай;
у него́ така́я нату́ра у яго́ така́я нату́ра;
2. (природа) уст. прыро́да;
◊
э́то в нату́ре веще́й уст. гэ́та ў прыро́дзе рэ́чаў;
втора́я нату́ра друга́я нату́ра;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
но́мер в разн. знач. ну́мар, -ра м.;
но́мер облига́ции ну́мар абліга́цыі;
февра́льский но́мер журна́ла лю́таўскі ну́мар часо́піса;
снять но́мер в гости́нице зняць ну́мар у гасці́ніцы;
но́мер оруди́йного расчёта ну́мар гарма́тнага разлі́ку;
со́льный но́мер со́льны ну́мар;
◊
вы́кинуть но́мер адпалі́ць шту́ку;
э́тот но́мер не пройдёт гэ́ты ну́мар не вы́йдзе, гэ́та (вам, табе́) не ўда́сца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
определённый
1. (установленный) вы́значаны; (о границе, пределе) акрэ́слены;
2. (сформулированный) азна́чаны, акрэ́слены;
3. (твёрдо установленный) пэ́ўны;
име́ть определённый за́работок мець пэ́ўны заро́бак;
4. (точный) дакла́дны, выра́зны;
он не дал определённого отве́та ён не даў пэ́ўнага (выра́знага) адка́зу;
5. (явный, очевидный) пэ́ўны, відаво́чны; (несомненный, безусловный) безумо́ўны, бясспрэ́чны;
э́то определённая уда́ча гэ́та безумо́ўная (відаво́чная) уда́ча.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
проде́лка ж.
1. (действие) разг. праро́бліванне, -ння ср., прабіва́нне, -ння ср.; прасяка́нне, -ння ср.; см. проде́лыватьI;
2. (предосудительный поступок) махля́рства, -ва ср., хі́трыкі, -каў ед. нет, шту́ка, -кі ж., шту́чка, -кі ж.;
э́то его́ проде́лки гэ́та яго́ шту́чкі (махля́рства, хі́трыкі);
3. (шутливая выходка) вы́хадка, -кі ж., вы́брык, -ку м., шту́ка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
си́льно нареч., в разн. знач. мо́цна; (очень) ве́льмі, обл. ду́жа;
си́льно уда́рить кулако́м по́ столу мо́цна ўда́рыць кулако́м па стале́;
от окна́ си́льно ду́ет ад акна́ мо́цна (ве́льмі, ду́жа) дзьме;
си́льно ска́зано мо́цна сказа́на;
э́то изве́стие си́льно меня́ порази́ло гэ́та паведамле́нне мо́цна (ве́льмі, ду́жа) мяне́ ўра́зіла;
си́льно уста́ть мо́цна (ве́льмі, ду́жа) стамі́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упира́ться
1. в разн. знач. упіра́цца;
упира́ться лбом в сте́нку упіра́цца лбом у сцяну́;
всё э́то де́ло упира́ется в недоста́ток вре́мени уся́ гэ́та спра́ва ўпіра́ецца ў недахо́п ча́су;
2. перен., разг. упіра́цца; (упрямиться — ещё) упа́рціцца, нараві́цца, нату́рыцца;
3. страд. упіра́цца; утаро́плівацца; см. упира́ть 1, 2;
упира́ться рука́ми и нога́ми упіра́цца рука́мі і нага́мі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Абла́м 1 ’футра’ (Нас., Гарэц.), аблям ’тс’ (Бір. дыс.) < польск. błam ’адно футра’, якое ў сваю чаргу з ням. Flamme, Flamm ’тс’ (Брукнер, 30). Форма аблям сведчыць аб кантамінацыі з аблямаваць, аблямоўка (гл.).
Абла́м 2 ’бруствер’ (Гарэц.), ’аблава’ (Касп.). Магчыма, да аблам 1 з семантычным пераходам: аблямоўка (на вопратцы) > аблямоўка ’паласа’ > аблямоўка ’акружэнне, аблава’. Аднак больш верагодна, што гэта калька або запазычанне з балтыйскага. Параўн. літ. lamataĩ ’пастка, сіло’, лат. lamatas ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Авяру́шкі ’вясеннія апенькі’ (Інстр. II) да вавярушкі ад вавёрка (параўн. назву грыба: лісічкі). Аднак больш верагодна, балтызм, тады з літ. voveruškà грыб Cantharellus’ (Чэкман, вусн. паведамл.). Параўн. вавярушкі, гаварушкі (гл.), літ. voveruškà ў сваю чаргу ад voverė̃, vėverìs ’вавёрка’. Назва вавёркі балта-славянская (Фрэнкель, 1233–1234), але назва грыба абмежавана вузкім арэалам, а яе суфіксацыя не адпавядае балтыйскай як спрадвечна роднасная (мы б чакалі ‑ъšьka: *авярошка, *вавярошка). Усё гэта сведчыць у карысць запазычання з літоўскай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Арыфме́тыка. Сучасная форма з 1933 г. (Шакун, Гісторыя, 292) пад рускім уплывам. Ст.-бел. аритметика з 1517 (Гіст. лекс., 125, 213; Гіст. мовы, 1, 146; Хрэст. гіст., 1, 107) (у польскай з 1564). Старабеларускае слова хутчэй з лац. arithmetika ’тс’. Але ўжо ў Бярынды ариѳметика. Гэта форма, адлюстраваная і ў сучаснай рус. арифметика, — запазычанне з грэч. ἀριθμητική ’тс’ праз стараславянскую. На грэч. першакрыніцу беларускага слова ўказвалі Курс суч., 163; Юргелевіч, Курс, 128.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)