быць, цяпер. няма (у 3 ас. адз. л. ёсць); быў, была́, было́, былі́; бу́ду, бу́дзеш, бу́дзе; будзь; незак.
1. Жыць, існаваць, мець месца.
Быў чалавек і не стала.
Быў бы хлеб, а людзі знойдуцца (прыказка).
2. Прысутнічаць, знаходзіцца.
Б. на рабочым месцы.
3. Рабіцца, здарацца.
Учора быў град.
4.
З ас. адз. л.
бу́дзе. Ужыв. ў знач. цяперашняга часу: ёсць, маецца.
Яму будзе гадоў трыццаць.
5. Ужыв. як частка састаўнога выказніка.
Дзяўчына была ўрачом.
◊
Будзь (бывай) здароў — развітальны зварот з добрымі пажаданнямі.
Было ні было (разм.) — трэба рызыкнуць.
Што будзе, тое будзе (разм.) — аддацца на волю лёсу.
Як бы там (што б там) ні было — нягледзячы ні на што.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даця́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак.
Разм. Уцяміць, да канца зразумець. Іван Васільевіч не адразу дацяміў, што звоняць у школе. Шамякін. Толькі цяпер Вера дацяміла, чаму Міхась павёў размову здалёк. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вінаку́р, ‑а, м.
Той, хто займаецца вінакурэннем. Пры самай вялікай дарозе стаяў нізкі і доўгі дом.. Цяпер у гэтым доме жыў вядомы на ўсю шырокую акругу вінакур Язэп Уздышкевіч. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заіка́сты, ‑ая, ‑ае.
Які заікаецца; заіклівы (пра чалавека). Заікастае дзіця. // Такі, як у заікі; з заіканнем. Заікасты голас. □ Пасля цяжкай кантузіі мова.. [Шведзіхі] стала заікастая, і жанчына цяпер саромеецца гаварыць. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засмыле́ць 1, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак.
Разм. Загарэць да чарнаты. [Макрына] загарэла, засмылела на сонцы, яе звычайна беленькі твар быў цяпер смуглы зусім. Зарэцкі.
засмыле́ць 2, ‑ліць; зак.
Разм. Пачаць смылець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канво́йнік, ‑а, м.
Разм. Тое, што і канваір. З малапрыкметнай бакавушкі зараз жа паказаліся салдаты-канвойнікі, а ў іх строгім атачэнні — Уладзік і Тургай, якога Лабановіч толькі цяпер пабачыў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́лле, ‑я, н., зб.
Калы. — Пачнецца рэвалюцыя, і ўсё зменіцца раптоўна і стыхійна. І той, хто становіцца цяпер на калені перад царскім поездам, пойдзе з коллем на самога цара. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́рці, мру, мрэш, мрэ; незак.
Разм. Гінуць, паміраць. Высахла папараць, паўставала з зямлі, прычасалася; цяпер яна зусім маладая, бы і не мерла, а толькі змяніла свой колер на зіму. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накіро́ўваючы,
1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад накіроўваць.
2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які прымушае што‑н. рухацца ў пэўным кірунку. Накіроўваючыя ролікі.
3. Дзеепрысл. незак. ад накіроўваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазале́тась, прысл.
Два гады назад. Жыта і цяпер як сцяна, такога не было ні летась, ні пазалетась. Навуменка. [Сыч] памятаў, колькі атрымана малака летась, пазалетась, нават у першы пасляваенны год. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)