сма́зать сов.
1. пама́заць, зма́заць; (колёса — ещё) падма́заць;
2. перен., разг. (дать взятку) падма́заць (каго); даць подма́зку (каму);
3. перен. (сделать нечётким) зма́заць;
сма́зать вопро́с зма́заць пыта́нне;
4. (ударить) прост. ба́цнуць, хво́снуць, пля́снуць, пэ́цнуць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нацыяна́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да нацыі, нацыянальнасці, звязаны з іх грамадскім жыццём. Нацыянальны рух. Нацыянальнае пытанне. □ Пасля Вялікай Кастрычніцкай рэвалюцыі беларускі народ атрымаў магчымасць авалодваць невычарпальнымі скарбніцамі агульначалавечай культуры і адкрыў шлях да развіцця сваёй творчасці, нацыянальнай па форме і сацыялістычнай па зместу. «Беларусь».
2. Які ўласцівы данай нацыі, які выражае яе характар. Нацыянальная культура. Нацыянальная мова.
3. Які належыць данай краіне; дзяржаўны. Нацыянальны рынак. Нацыянальны даход. Нацыянальны гімн.
•••
Нацыянальная меншасць гл. меншасць.
Нацыянальны канвент гл. канвент.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пло́скасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць плоскага.
2. Роўная, гладкая паверхня. // У геаметрыі — паверхня, якая мае толькі два вымярэнні і характарызуецца тым, што прамая лінія, праведзеная паміж любымі дзвюма кропкамі яе, поўнасцю сальецца з гэтай паверхняй.
3. перан. Пэўны погляд на рэчы, адносіны; пункт погляду, падыходу. Пытанне, па сутнасці, магло ставіцца ў дзвюх розных плоскасцях: ёсць ці няма наогул пралетарскай літаратуры. Перкін.
4. Спец. Крыло самалёта. [Ярохін] залез пад самалёт і, хаваючыся ад дажджу пад яго плоскасцямі, пачаў капаць нажом зямлю. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рамантава́цца 1, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; незак.
1. Знаходзіцца ў рамонце. Прыбыткоўскаму штосьці не падабалася ў тым, што каля яго хаты бадай штодзень рамантуецца аўтобус. Чорны. // Разм. Займацца рамонтам свайго жылля, машыны, гаспадарчых прылад і пад. [Леаніда Пятроўна:] — А чаму б гэтае пытанне не абмеркаваць нам на агульным сходзе? Пагаварыць пра тое, што нашы трактарысты працуюць якіх шэсць-сем месяцаў, а ўвесь астатні час рамантуюцца альбо прастойваюць пад навесам? Паслядовіч.
2. Зал. да рамантаваць 1.
рамантава́цца 2, ‑туецца; незак.
Зал. да рамантаваць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́плысці I сов., в разн. знач. вы́плыть;
в. ў мо́ра — вы́плыть в мо́ре;
ме́сяц ~лыў з-за хмар — луна́ вы́плыла из-за туч;
~лыла но́вае пыта́нне — вы́плыл но́вый вопро́с
вы́плысці II сов. вы́колоситься;
ячме́нь ~лыў — ячме́нь вы́колосился
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́несці, -несу, -несеш, -несе; -нес, -несла; -несі; -несены; зак.
1. каго-што. Несучы, выдаліць адкуль-н., аднесці за межы чаго-н.
В. мэблю з кватэры.
2. каго-што. Перамясціць куды-н., высунуць.
Плынь вынесла лодку на сярэдзіну ракі.
В. пытанне на сход (перан.). В. дробавы лік за дужкі.
3. перан., што. Атрымаць, набыць у выніку знаёмства з чым-н.
В. ўражанне.
4. перан., што. Прыняўшы рашэнне, аб’явіць (афіц.).
В. падзяку.
В. пастанову.
В. прысуд.
5. што. Вытрымаць, выцерпець.
Цяжка было в. гэта гора.
Не мог в. грубасці.
◊
Ледзь вынесці ногі (разм.) — з цяжкасцю пазбегнуць небяспекі, выратавацца.
|| незак. выно́сіць, -но́шу, -но́сіш, -но́сіць.
|| наз. вы́нас, -у, м. (да 1 і 2 знач.) і вынясе́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ула́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.
1. што. Давесці да жаданага канца, да згоды.
У. справу.
У. спрэчнае пытанне.
У. канфлікт.
2. каго (што). Змясціць, прыстроіць куды-н.; дапамагчы паступіць на работу, вучобу.
У. хворага ў шпіталь.
У. на кватэру.
У. юнака на працу.
3. каго-што. Зручна размясціць, палажыць, паставіць.
У. калодачны вулей на дрэве.
4. каму. Унаравіць, дагадзіць (разм.).
Гэтаму чалавеку цяжка ў.
5. што. Прывесці ў належны парадак; зрабіць прыгодным для карыстання (разм.).
У. усё ў хаце.
У. станок.
6. Паспець прыбыць куды-н. у пэўны час (разм.).
Уладзіў пад самы абед.
|| незак. ула́джваць, -аю, -аеш, -ае (да 1—6 знач.).
|| наз. ула́джванне, -я, н. (да 1—3 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
як-не́будзь нареч.
1. (каким-л. способом) ка́к-нибудь, ка́к-л.;
як-не́будзь трэ́ба вы́рашыць пыта́нне — ка́к-нибудь (ка́к-л.) на́до разреши́ть вопро́с;
2. (когда-л.) ка́к-нибудь;
як-не́будзь зайду́ да цябе́ — ка́к-нибудь зайду́ к тебе́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Баско́й ’прыгожы’ (калінк., Арх. ГУ, Г. А. Цыхун, вусн. паведамл.). Рус. дыял. ба́сый, баский, ба́ско́й добры; прыгожы; хуткі і г. д.’ Фасмер (1, 129–130) звязвае гэтыя словы з рус. дыял. бас, бась ’прыкраса, прыгажосць і да т. п.’ (паходжанне іх не вельмі яснае: лічыцца запазычаннем з сканд. моў або з комі; ставіцца пытанне аб сувязі з санскр. bhās‑ ’святло, бляск і г. д.’; але ўсе значэнні добра выводзяцца з рус. дыял. басить, басовать). Магчыма, сюды і ўкр. баский ’хуткі (пра каня)’. Але параўн. укр. басува́ти ’стаць на дыбы, ісці галопам’, рус. басова́ть ’бадзёрыцца, іржаць, таптаць і г. д.’
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валтузіць ’тармасіць’ (БРС), валтузіцца ’спрачацца, лаяцца’ (КЭС). Рус. валтажиться ’вазіцца з чым-небудзь, з кім-небудзь’; валтошиться ’павольна рабіць што-небудзь, завіхацца’, ватажаться ’вазіцца’, укр. вовтузитись. Рудніцкі (1, 457) лічыць украінскі дзеяслоў кантамінацыяй укр. возитися і тузатися. Фасмер (1, 270) рус. валтажиться звязвае з франц. avantager ’садзейнічаць, павялічваць долю’. Не выключана, што валтузіць звязана з ватага (гл. версіі ў артыкуле вантажыцца). Несумненна, на форме слова адбілася кантамінацыйнае ўздзеянне іншых дзеясловаў. Варта звярнуць увагу на тое, што валтузіць можа быць утворана ад валтуза, якое дазваляе ставіць пытанне аб балтыйскім уплыве (параўн. бамбіза, лапеза і іншыя назоўнікі з суфіксальным ‑з‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)