грэць, грэ́ю, грэ́еш, грэ́е; грэ́ты; незак.
1. Перадаваць сваю цеплыню.
Сонца грэе.
2. Рабіць цёплым, награваць.
Г. малако.
3. Захоўваць цеплыню, засцерагаць ад холаду.
Кажух грэе добра.
4. перан. Супакойваць, суцяшаць.
Г. сэрца.
Грэюць матуліны вочы.
◊
Грэць рукі на чым (разм., неадабр.) — нажывацца несумленным спосабам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тума́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены; незак., што.
1. Засцілаць, рабіць нябачным што-н.
Дым туманіў неба.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Перашкаджаць добра бачыць або ясна разумець, успрымаць што-н.
Слёзы туманілі вочы.
Т. галаву.
|| зак. затума́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зага́слы, ‑ая, ‑ае.
1. Які перастаў гарэць, свяціць; патухлы. Загаслыя галавешкі. Загаслае вогнішча.
2. перан. Стомлены (пра вочы, погляд). Вочы запалі глыбока пад бровы і глядзелі адтуль абыякава, пустыя і загаслыя. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ба́кі ’вочы’, забіва́ць ба́кі ’абдурваць’ (Нас., Касп., Гарэц., Др.-Падб.). Укр. ба́ки, заби́ти ба́ки. Запазычанне з польск. baka ’вока’ (а гэта ўтварэнне ад baczyć ’бачыць’). Параўн. Слаўскі, 1, 24. Не лічаць запазычаннем Ільінскі, PF, 11, 183; Фасмер, 1, 138. Франко (Приповідки, 1, 20) лічыць, што ва ўкр. мове баки не азначаюць ’вочы’, і прапануе выводзіць слова з ням. Backe ’шчака’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ві́дзенне ’зрок’; ’твар’; ’вочы’; ’від’; ’прывід, здань’ (Нас., Касп.). Рус. видение ’зрок, здольнасць бачыць’; ’пачуццё’; ’вочы’, ст.-рус. видѣние ’бачанне’; ’зрок’; ’вока’; ’відовішча’; ’від, выгляд’; ’прывід’, польск. widzenie ’здольнасць бачыць’; ’спатканне з кім-небудзь’; ’тое, што бачым, бачанае’; ’прывід, здань’, в.-луж. widźenje ’бачанне’ і г. д. Прасл. viděn‑ьje. Вытворнае ад дзеепрыметніка залежнага стану viděn‑ъ і суф. ‑je.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мжыць ’заплюшчыць вочы’, мжы́цца ’змыкацца, заплюшчвацца’, ’мроіцца, здавацца’ (Нас., Яруш.). Укр. мига́тися, мигну́тися ’мроіцца, здавацца’, ’здацца’, ’мільгаць’, польск. mżyć, mżeć ’міргаць (вачыма)’, ’драмаць’, ’склейвацца (пра вочы)’, ’глядзець, нібы праз туман’, mżonki ’паўсон’. Да прасл. migati > міга́ць (гл.) (Брукнер, 351) ’хутка рухацца туды-сюды’ > ’міргаць вачыма, калі надыходзіць сон’ (параўн. літ. miegóti ’спаць’) > ’бачыць праз сон нешта час-ад-часу’ > ’здавацца, мроіцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
азвярэ́ласць, ‑і, ж.
Стан азвярэлага. Мацвеевы вочы гарэлі раптоўнай азвярэласцю. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замуці́цца, ‑муціцца; зак.
Зрабіцца мутным. Вада замуцілася. Вочы замуціліся. Розум замуціўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазапару́шваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Запарушыць усё, многае. Пазапарушваць вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рачы́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да рака 1. Рачыныя вочы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)