Мазгачы́ (мн. л.) (экспр.) ’мазгі’ (Нас.) — адсубстантыўны назоўнік, утвораны пры дапамозе экспрэсіўнага суф. ‑ач. Да мазгі́ 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мары́лка ’прыстасаванне, пры дапамозе якога мораць насякомых’, ’пратрава’, марыльня ’тс’ (ТСБМ). З рус. мори́лка ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 110).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Неспата́чыць (неспотачиць) ’не угледзець, не заўважыць пры пільным назіранні’, неспатачны (неспотачный) ’цяжка заўважальны ці знаходцы’ (Нас.). Гл. спатачыць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пе́стаць ’біць палкай з тоўстым канцом’ (Нас.), пестуй ’таўкач’ (Касп.). Да пестаў (гл.) пры ад’ідэацыі гатаваць, пешага (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пло́сценька ’тоненькая вузенькая пласцінка гліны’ (стол., ЖНС). Утварылася ад плоскі (гл.) пры ад’ідэацыі слоў пласцінка (ці тоненька стружка).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ По́дкіпень ’памылка пры снаванні красён’ (Ян.). Можа, фанетычна змененае по́дкідень ’памылка ў ткацтве’ (Уладз.), ад падкідаць, падкінуць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Прака́зваць, праказаць Д аварыць некалькі разоў, паўтараць словы’, ’дапамагаць вучню пры чытанні’ (Шат.), пракатваць ’расказваць’ (ТС). Да казаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прыро́вак ’балоцісты бераг рова’ (паст., Сл. ПЗБ), прыра́вак ’рукаў рова’ (Бяльк.). Конфіксны пры‑ + ‑ак дэрыват ад роў (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Рэ́пах ’куча’ (Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, ёсць сувязь з рапяхі ’адыходы пры прадзенні’ (Шатал.) або рэптух ’торба’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

не, часц. адмоўная.

1. Служыць для выражэння адмоўя пры розных членах сказа.

Не заўважаць.

Жыць не аднаму.

2. Служыць адмоўным адказам на станоўчае пытанне.

Ты згодзен? — Не, не згодзен.

3. Мае значэнне няпоўнага сказа пры адмоўных адказах на пытанні; тое, што і няма (у 2 знач.).

У вас ёсць білет? — Не.

4. Ужыв. замест выказніка з адмоўем, а таксама замест словазлучэння або цэлага сказа з адмаўленнем ці проціпастаўленнем.

Трэба вызначыць, каторы партрэт зроблены добра, а каторы не.

5. Надае значэнне няпэўнасці, няпоўнага адмаўлення, непаўнаты дзеяння ці стану.

Тора не гора.

Ці гаварыць гэта, ці не гаварыць.

6. У спалучэнні з часц. «ці» ў пытальных сказах выражае мадальнае значэнне сцвярджэння або няпэўнасці, здагадкі.

Ці не лепш было б табе паехаць працаваць у вёску?

7. У спалучэнні з пытальнымі займеннікамі і прыслоўямі пры асаблівай інтанацыі вымаўлення надае сэнс станоўчага адказу. —

Ці не сустрэў у горадзе знаёмых? — Чаму не?

8. У спалучэнні з дзеясловамі, якія канчаюцца на «-ся», «-цца» і маюць прыстаўку «на-», надае значэнне немагчымасці закончыць дзеянне.

Не налюбуецца мастак роднымі краявідамі.

9. Уваходзіць у склад устойлівых словазлучэнняў: «далёка не»; «не раўнуючы, як»; «амаль не»; «бадай не»; «не раз і не два»; «не вельмі каб» і пад.

10. Уваходзіць у склад словазлучэнняў, якія з’яўляюцца складанымі злучнікамі і злучальнымі словамі: «не то... не то»; «не то што»; «не то... а»; «не толькі, ...але (і)» і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)