Напры́клад ’прыкладна’ (Нас.), ’напрыклад’ (Гарэц., Яруш., Байк. і Некр., ТСБМ). Згодна з Кюнэ, разам з укр. наприклад ’тс’ запазычана з польск. na przykład (Кюнэ, Poln.). Малаверагодна, гл. прыклад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́рап (нарой) ’дробны, пушысты снег, які скрыпіць пад палазамі’ (Нас.), на́раплівы: наропливая дорога ’дарога, пакрытая такім снегам’ (там жа). Да гукапераймальнага poni, што перадае скрып снегу, гл. карын.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пасяда́ць, поседати ’валодаць’ (Гарб., Нас.), ст.-бел. посядати, поседати ’тс’ (1486 г.) запазычаны са ст.-польск. posiadać ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 34). Сюды ж посе́сці ’мець, атрымаць’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паўвло́чча ’мера зямлі ў 1/2 валокі’ (Нас.), жлоб. паўвалока ’мера зямлі 0,9 га’ (Мат. Гом.). Першае слова з паў- (гл.) і польск. wlókaĄ‑ьje, гл. валока©.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прашле́ц, прашля́к, прашля́чка ’прайдзісвет’ (Нас.). Пранікненне з рускамоўнай тэрыторыі, параўн. прошле́ц, про́шлый человек, прошля́чка ’тс’, якія ад прошлый, дзеепрым. прошл. часу ад пройти. Параўн. семантыку прайдзісвет, пройда, прахадзімец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праём ’адтуліна ў сцяне для акна, дзвярэй’ (ТСБМ), ’вушка (у іголцы)’, ’праход, шчыліна’ (Гарэц., Нас., Др.-Падб.), параўн. рус. проём ’праём’, чэш. průjem ’панос’. Бязафіксны дэрыват ад пранімаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прымякя́ць ’прымяраць (спехам, недакладна)’ (Юрч.). Магчыма, іранічная сувязь з прымяка́ць ’прыбіць каго-небудзь чым-небудзь тупым’ (Нас.), прэфіксальнае да мя́каць (гл.), і намяка́ць ’намякаць’, параўн. намя́каць ’адлупцаваць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пыта́нне ’запытанне, дапытванне’: безъ пытання прызнався (Нас.). Ад пытаць, пытацца (гл.), у сучасным абстрактным значэнні ’задача, праблема’ (ТСБМ), відаць, еўрапеізм, утвораны на роднай глебе, параўн. Векслер, Hist., 149.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скані́ ‘спакой’ (Нас., Бяльк.). Хутчэй з рус. искони́, чым працяг стараж.-рус. искони, ст.-слав. искони. Апошнія з из‑кон‑, гл. канец (Праабражэнскі, 2, 274; Фасмер, 2, 140).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сту́дзька ‘чалавек, які баіцца холаду, мярзляк’ (Нас.), ‘зяблік, берасцянка’ (Байк. і Некр.). Вытворнае ад студзіць з суф. ‑к(а). У апошнім значэнні, відаць, штучнае ўтварэнне, калька рус. зяблик.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)