мы́сленне і мышле́нне, ‑я, н.
1. Працэс адлюстравання аб’ектыўнай рэчаіснасці ва ўяўленнях, паняццях, суджэннях і г. д.; здольнасць мысліць, разважаць. Абстрактнае мысленне. Мастацкае мысленне. Навуковае мысленне.
2. Дзеянне паводле дзеясл. мысліць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
показа́тельный
1. паказа́льны; (характерный) характэ́рны;
показа́тельное явле́ние характэ́рная з’я́ва;
2. (образцовый) паказа́льны; узо́рны;
показа́тельный суде́бный проце́сс паказа́льны судо́вы працэ́с;
показа́тельная шко́ла узо́рная шко́ла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аб’ектыві́зм, ‑у, м.
1. Тое, што і аб’ектыўнасць (у 2 знач).
2. Уяўная аб’ектыўнасць, «беспартыйнасць» у навуцы і мастацтве, за якой хаваецца варожая марксісцка-ленінскай класавай ацэнцы рэчаіснасці буржуазная, ідэалістычная ідэалогія. Асноўная рыса разважанняў аўтара [легальнага марксіста Струвэ], адзначаная з самага пачатку, гэта яго вузкі аб’ектывізм, які абмяжоўваецца доказам немінучасці і неабходнасці працэсу і не імкнецца ўскрываць у кожнай канкрэтнай стадыі гэтага працэсу ўласцівую яму форму класавага антаганізму, — аб’ектывізм, які характарызуе працэс наогул, а не тыя антаганістычныя класы ў паасобку, з барацьбы якіх складваецца працэс. Ленін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шы́мі, нескл., м.
1. Англійскі бальны танец, разнавіднасць факстрота.
2. Спец. Самаваганне насавога кола трохколавага шасі самалёта на руленні, разбегу і прабегу.
3. Спец. Інтэнсіўны вагальны працэс у сістэме кіруемых колаў і пярэдняй падвескі аўтамабіля.
[Англ. shimmy.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адмага́цца ’не згаджацца’ (КЭС, лаг.), адмыгацца ’адмаўляцца’, ’як мага адказвацца’ (Бяльк.) да магчы (гл.). Незвычайная семантыка сведчыць у карысць калькі. Але існуе магчымасць тлумачэння: адмагацца : дамагацца, як адмаўляцца : дамаўляцца (Міхневіч, БЛ, 1973, 3, 60). Тады тут адбыўся працэс аналагічнага словаўтварэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адваро́тны, -ая, -ае.
1. Які накіраваны ў супрацьлеглы папярэдняму руху бок.
Адваротнае вярчэнне.
Кінуцца ў а. бок.
2. Які прыводзіць да зыходнага выніку.
А. хімічны працэс.
Адваротнае ператварэнне тавару ў грошы.
3. Супрацьлеглы.
Адыманне ёсць дзеянне, адваротнае складанню.
А. сэнс.
4. Супрацьлеглы вонкаваму, левы бок прадмета.
Распісацца на адваротным баку паштоўкі.
Доказ ад адваротнага (наз.).
◊
Адваротны бок медаля — другі, супрацьлеглы, ценявы, непажаданы, адмоўны бок якой-н. справы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перарва́ць, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак.
1. што. Разарваўшы, раздзяліць на часткі.
П. вяроўку.
2. што. Перапыніць на некаторы час якое-н. дзеянне, развіццё чаго-н.; парушыць якін. стан, працэс.
П. перапіску з кім-н. П. маўчанне.
3. каго. Перабіць чыю-н. размову, гутарку.
П. прамоўцу.
4. што. Разарваць усё, многае.
П. усе ніткі.
|| незак. перарыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэа́кцыя¹, -і, ж.
1. гл. рэагаваць.
2. Ператварэнне адных рэчываў у другія (хімічная рэакцыя) або пераўтварэнне атамных ядзер у выніку іх узаемадзеяння з іншымі элементарнымі часціцамі (ядзерная рэакцыя).
Ланцуговая р. (самастойны працэс пераўтварэння атамаў — у хімічнай рэакцыі або атамных ядзер — у ядзернай рэакцыі; таксама перан.: пра шэраг дзеянняў, якія ўзаемна выклікаюцца; кніжн.).
3. Рэзкая перамена ў самаадчуванні, упадак, слабасць пасля ўздыму, напружання.
Паслястрэсавая р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
навіга́цыя, -і, ж.
1. Суднаходства, мараплаванне.
Адкрыць навігацыю.
2. Перыяд года, калі магчыма суднаходства.
3. Навука аб спосабах выбару шляху і метадах ваджэння суднаў, лятальных і касмічных апаратаў.
Падручнік па навігацыі.
Паветраная н.
Касмічная н.
4. Тэхналогія, працэс кіравання і выбару аптымальнага маршруту для транспартнага сродку з дапамогай навігатара (у 2 знач.).
Аўтамабільная н.
|| прым. навігацы́йны, -ая, -ае.
Н. перыяд.
Навігацыйныя прыборы.
Навігацыйная сістэма
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аптыміза́цыя, ‑і, ж.
Спец. Працэс надання чаму‑н. аптымальных, найбольш выгадных характарыстык, суадносін. Распрацоўка тэорыі аптымізацыі паліўна-энергетычнага балансу краіны. // Прывядзенне сістэмы ў найлепшы (аптымальны) стан. Электронна-вылічальнай машыне зададзена праграма аптымізацыі размеркавання нагрузкі паміж рабочымі апаратамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)