раскусі́ць, -кушу́, -ку́сіш, -ку́сіць; -ку́шаны; зак.
1. што. Кусаючы, раздзяліць на часткі.
Р. арэх.
2. перан., каго-што. Распазнаць, добра ўведаць (разм.).
Я даўно раскусіў гэтага чалавека.
Р. задуму хітраца.
|| незак. раску́сваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. раску́сванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
расслаі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -сло́іцца; зак.
1. Раздзяліцца на слаі (у 1 знач.).
Горная парода расслаілася.
2. перан. Раздзяліцца на сацыяльныя групы, праслойкі.
|| незак. рассло́йвацца, -аецца.
|| наз. расслае́нне, -я, н. і рассло́йка, -і, ДМ -йцы,
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
роданача́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Продак, ад якога вядзе свой пачатак род¹ (у 2 знач.).
2. перан. Тое, што і заснавальнік.
В.
Дунін-Марцінкевіч і Ф.
Багушэвіч — роданачальнікі беларускага крытычнага рэалізму.
|| ж. роданача́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
руль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.
Прыстасаванне для кіравання рухам судна, самалёта, аўтамабіля.
Р. аўтамабіля.
Паветраны р. (у лятальнага апарата). Сядзець, стаяць за рулём.
Стаяць каля руля (таксама перан.: кіраваць; кніжн.).
|| прым. рулявы́, -а́я, -о́е.
Рулявое кола.
Рулявое кіраванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спудлава́ць, -лу́ю, -лу́еш, -лу́е; -лу́й; зак.
1. Не трапіць у цэль (страляючы, кідаючы што-н. і пад.).
С. страляючы з лука.
2. перан. Схібіць, зрабіць няправільны крок у чым-н. (разм.).
Цяпер важна не с., а прыняць правільнае рашэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стаіцы́зм, -у, м.
1. Антычнае рацыяналістычнае філасофскае вучэнне, якое патрабавала свядомага падпарадкавання чалавека пануючай у свеце неабходнасці і панавання чалавека над страсцямі.
2. перан. Цвёрдасць і мужнасць у жыццёвых выпрабаваннях, здольнасць супрацьстаяць спакусам.
Праявіць с.
|| прым. стаі́чны, -ая,-ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трамплі́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Спартыўнае прыстасаванне для павелічэння шляху палёту пры скачка́х.
Лыжны т.
2. перан. Апора, зыходны пункт для якіх-н. дзеянняў.
Дасягненні будуць трамплінам для далейшых дзеянняў.
|| прым. трамплі́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во́лат, ‑а, М ‑лаце, м.
1. Казачны герой незвычайнай сілы, удаласці і мужнасці; асілак. // Чалавек вялікага росту і сілы; велікан, гігант. [Багданёнак] быў волат гадоў трыццаці. Чарнышэвіч. Волатам выглядае цельшынскі дзед Мікіта. Пшыркоў. // перан. Што‑н. надта вялікіх памераў. На зямлі гніюць пакрытыя мохам камлі лясных волатаў. В. Вольскі.
2. перан. Чалавек выдатных здольнасцей, геній; тытан. У гэтай сялянскай хаце адбылася першая сустрэча волатаў нашай літаратуры — Янкі Купалы і Якуба Коласа. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Паступова агаляцца, станавіцца голым (пра лес, поле і пад.). Журба.. ішла не толькі ад таго, што поле галела, што ў ім адчуваўся нядобры, пагібельны подых недалёкай восені. Мележ. // перан. Бяднець.
2. Быць у аголеным стане, выглядаць пустым, голым (пра лес, поле і пад.). Галелі рудыя папары. Гартны. // перан. Жыць бедна. Галеюць дзеці век без хлеба, Падзёрты жончын чаравік. Не маю грош[ай] на патрэбу, — Бо я мужык, дурны мужык. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарт, ‑у, М ‑рце, м.
1. Цвёрдасць металу, якая дасягаецца гартаваннем; уласцівасць загартаванай рэчы. Сталь высокага гарту.
2. перан. Стойкасць, вынослівасць, набытыя ў барацьбе з цяжкасцямі, неспрыяльнымі ўмовамі; сіла волі. Бальшавіцкі гарт. □ Вайна — вялікае выпрабаванне гарту людзей і чыстаты, трываласці пачуццяў. Мележ.
3. перан. Стан найбольшага напружання, узбуджэння, хвалявання. Смутак часамі ападаў да лёгкай журбы, пасля зноў даходзіў да найвялікшага гарту. Чорны.
4. Сплаў свінцу, волава і сурмы для адліўкі друкарскіх шрыфтоў.
[Ад ням. hart — цвёрды.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)