торг I (род. то́ргу) м., в разн. знач. торг;
ве́сці т. — вести́ торг;
т. праця́гваўся цэ́лы дзень — торг дли́лся весь день;
◊ паспе́еш з ко́замі на т. — погов. не торопи́сь, успе́ешь
торг II межд., в знач. сказ., разг. дёрг
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Аксны́ ’восці ячменю’ (Мат. Гродз., Сцяшк. МГ). Параўн. оксці ’прылада, якой колюць рыбу ў вадзе, восці’ (Сцяшк. МГ), акснэ, асны, асценцы ’адросткі пер’яў’. Арашонкава і інш. (Весці АН БССР, 1971, 1, 90) супастаўляюць з літ. akstìs, ãkstinas ’шып, асцюк’, адзначаючы распаўсюджанасць пералічаных назваў адросткаў пер’яў толькі на паўднёвым захадзе. Усе формы з тыповым балтыйскім устаўным к запазычаны з літоўскага (параўн. Фрэнкель, 5–6).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капцю́р, кабздю́р ’кіпцюр’, ’пазногаць’ (ТСБМ, Гарэц., Сцяшк., Мал.; ушац., леп., гродз. КЭС; барыс., чэрв., шчуч., бярэз., глыб., навагр. Сл. паўн.-зах.), чэрв. копаць ’капыт, край капыта’ (Сл. паўн.-зах.). Пачатковае ка‑ узнікла пад уплывам когці з кі‑: кіпці ’кіпцюры’ (Сл. паўн.-зах., ТСБМ). Апошняе з’яўляецца балтызмам, параўн. літ. kìbti ’чапляцца’, ’прыліпаць’, kìbčius ’той, хто чапляецца’ (Арашонкава, Весці, 1, 1971, 91; Лаўчутэ, Слов., 114).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ля́йдзіць, ляйдзі́ць, ле́йзіць ’балбатаць, малоць языком, гаварыць недарэчнае, пустое; пляткарыць’ (маст., ваўк., карэліц., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.). Літуанізм. Параўн. літ. láidyti ’абгаворваць, пляткарыць’ (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 131), liežuviais, léidinti ’тс’ (Грынавяцкене і інш., Сл. ПЗБ, 2, 714). Ад іх быў утвораны назоўнік ля́йда ’манюка’ (Сцяшк.), ’выдумшчык’ (свісл., Сцяшк. Сл.), ляйда́ ’пляткар, балбатун’ (свісл., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́шка 1, пашкі ’расшчэплены^ дубчыкі, прыгатавання для пляцення кашоў’ (свісл., Навагр., Сл. ПЗБ), ’скручаная лаза для прывязвання паплёту да крокваў’, ’малады лісточак аеру, які дзеці ядуць’ (свісл., Шатал.). Літуанізм. Параўн. літ. pašinas ’стрэмка’, pašketi, paskinti ’трашчаць’, paškesys ’трэск’ (Арашонкава і інш., Весці, 4, 1969, 126).
◎ Па́шка 2 ’падпаха’ (сураж., Шн. 2) Укр. пашка, рус. смал. пашка ’падпаха’, дан. ’наросхрыст’. Да паха (гл.).⇉,
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэй 1 у спалуч. весці рэй ’верхаводзіць’ (ТСБМ, Байк. і Некр.). З польск. rej ’шэраг, рад’. Параўн. яшчэ чэш. rej ’танец, карагод’, в.-луж. rej ’тс’, rejewodźer ’распарадчык танцаў’. Запазыч, з с.-в.-ням. rei(e)/reige ’веснавы або летні карагод’ (сучаснае ням. Reigen ’карагод’), якое з ст.-франц. raie ’танец’ (Борысь, 513).
Рэй 2 ’ёўня’ (Анім. дад.). Гл. рэя 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Траке́ня ’багна, гразкае месца’ (Сцяц.; зэльв., Сл. ПЗБ), ’топкае балота, дзе калышацца верхняе покрыва’ (зэльв., ЛА, 2), траке́ня/траке́нь ’топкае месца на балоце’ (шчуч., зэльв., слоты., ЛА, 5). З літ. trãkas, traká ’багністае месца’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 5, 113), мікратапонімы Trakinė ’назва сенажаці’, Trakỹnė ’назва балота’, тапонім Trakìniai ’назва вёскі’ (Грынавяцкене, Весці АН БССР, 1, 1971, 91; Непакупны, Связи, 183; Лаўчутэ, Балтизмы, 50).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ву́чань, ‑чня, м.
1. Навучэнец пачатковай або сярэдняй навучальнай установы. Вучань восьмага класа. Вучань рамеснага вучылішча.
2. Той, хто вывучае што‑н. пад кіраўніцтвам каго‑н., знаходзіцца на прафесійнай вывучцы. Вучань токара. // перан. Той, хто не дасягнуў яшчэ майстэрства ў якой‑н. справе.
3. Паслядоўнік, прыхільнік якога‑н. вучэння, поглядаў, дзейнасці. Пляханаў з гонарам называў сябе вучнем Маркса і Энгельса. «Весці».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мясні́к, ‑а, м.
Той, хто гандлюе мясам або працуе на бойні. Так, напрыклад, у Гарбовіцкай воласці (Магілёўская эканомія) былі сельскія мяснікі, якія займаліся свабодным продажам мяса ў гандлёвыя дні ў Чэрыкаве. «Весці». Аднак жа на пратэст не паглядзелі: Бязлітасны ляснік панёс Яе Пярэстага на воз. Крапіва. // перан. Пра жорсткага чалавека. — Мяснік, а не суддзя!.. — раздалося дзесьці з кутка залы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навуко́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да навукі (у 1, 2 знач.), уласцівы ёй. Навуковае адкрыццё. Навуковая дзейнасць. □ Г.Б. Пляханаў пакінуў рабочаму класу і ўсяму прагрэсіўнаму чалавецтву каштоўную навуковую і літаратурную спадчыну. «Весці». // Заняты распрацоўкай навуковых пытанняў. Навуковы супрацоўнік. Навуковае аб’яднанне.
2. Пабудаваны на прынцыпах навукі. Маркс і Энгельс стварылі навуковую тэорыю камунізма. «Беларусь».
•••
Навуковы апарат гл. апарат.
Навуковы камунізм гл. камунізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)