абжа́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад абжаць.
2. у знач. прым. Пра што‑н., вакол чаго ў непасрэднай блізкасці зжата збажына, трава і пад. Абжаты камень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абарачэ́нне, ‑я, н.
1. Тое, што і абарот (у 1 знач.). Абарачэнне Зямлі вакол Сонца.
2. Тое, што і абарот (у 3 знач.). Пусціць у абарачэнне. Грашовае абарачэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
камба́йнер, ‑а, м.
Механізатар, які працуе на сельскагаспадарчым камбайне. А цяпер вакол шчаціна пожні. Прыйдуць трактары араць сюды, Бо дажаў пшаніцы клін апошні Толькі што камбайнер малады. Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перастая́лы, ‑ая, ‑ае.
Які сапсаваўся, якасна змяніўся ад доўгага стаяння. А вакол былі мокрыя лугі з высокай, перастаялай травой. Караткевіч. Зямля набрыняла вадой, разбухла, як перастаялае цеста. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
обмо́тать сов. абмата́ць, мног. паабмо́тваць, абкруці́ць, мног. паабкру́чваць;
обмо́тать шарф вокру́г ше́и абмата́ць (абкруці́ць) ша́лік вако́л шы́і;
обмо́тать го́лову платко́м абмата́ць (абкруці́ць) галаву́ ху́сткай;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Віну́ць ’прыгалубіць, прыгортваць, прысвойваць, абгортваць’ (Нас.), віну́цца ’гарнуцца, хіліцца, туліцца’; ’быць старанным, руплівым’; ’прыставаць’ (Гарэц., Нас.). Польск. winąć ’віцца’, winnąć się ’слацца, абвалаквацца’; ’круціцца’, чэш. кніжн. vinouti ’прыціскаць’, vinouti se ’туліцца, гарнуцца’, славац. vinúť ’туліць, прыгарнуць (да сябе)’, vinúť sa ’туліцца, гарнуцца’; ’кружыцца вакол чаго-небудзь’; ’узнімацца, віцца вакол чаго-небудзь’; ’ціха выходзіць з сярэдзіны (пра гук)’, серб.-харв. ви́нути ’вільнуць (хвастом)’; ’узняць, ускінуць’, ви́нути се ’ўзляцець, узняцца’. Прасл. vinǫti. Утворана пры дапамозе суф. ‑nǫ ад дзеяслова viti ’віць’ (гл.). У гэтай лексеме суф. ‑nǫ‑ не мае значэння аднаразовасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акружы́ць, акружу, акружыш, акружыць; зак., каго-што.
1. Стаць, размясціцца вакол каго‑, чаго‑н., утварыўшы круг або замкнёную лінію. Дзяўчаты акружылі ложак настаўніцы. Брыль. // Быць, аказацца размешчаным вакол каго‑, чаго‑н. Лес акружыў поле.
2. Абвесці, абнесці чым‑н.; размясціць што-небудзь вакол чаго‑н.; акаймаваць. Акружыць горад валам. □ Каб не смелі яблыньку Паламаць вятры, Мы акружым дрэўцамі У радочкі тры. Тарас.
3. Абысці кругом, узяць у кальцо, пазбавіўшы магчымасці выхаду, адступленне; асадзіць. Акружыць ворага. □ Тым часам генерал Бялоў даў загад, каб частка людзей пеша акружыла горад. Мікуліч. Ляснік хутка выйшаў з пакояў, а пан стаў меркаваць, як бы акружыць лес і зрабіць аблаву. Чарот.
4. перан. Стварыць для каго‑н. кампанію, акружэнне, прыблізіўшы да яго патрэбных, жаданых людзей. Акружыць дзіця нянькамі. Акружыць блізкімі. // Стварыць вакол каго‑н. пэўную атмасферу; устанавіць пэўныя адносіны да каго‑н. Акружыць увагай і клопатам, Акружыць пашанай жанчыну-маці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пераскочка (піраско́чка) ’расліна, падобная да маленькай сасновай раскрытай шышкі, расце на пяску (Бяльк.). Да пера- і скочка (гл.), відаць, ’скочкі, гарлянка’. Матывацыя: пры размнажэнні маладыя шышачкі нібы адскокваюць ад мацярынскай расліны, вырастаючы вакол яе на адлегласці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абкаці́ць, ‑качу, ‑коціш, ‑коціць; зак., каго-што.
1. Пракаціць што‑н. вакол чаго‑н.
2. Разм. Аб’ехаць, праехаць пэўную тэрыторыю. [Дырэктар МТС:] — Абкаціў паўраёна. Работа ідзе як лепш не трэба. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вялі́зарны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і велізарны. Вакол яго [лектара] вясёла Красуюцца з цаглін — Вялізарная школа, Прасторны магазін. Броўка. У кутку грамоздна асеў вялізарны нязграбны ложак з грудам падушак. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)