Verbum

скалану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак.

1. каго-што. Прымусіць здрыгануцца, страсянуцца.

С. грушу.

Вецер скалануў дзверы.

Машыну скаланула на калдобіне (безас.).

2. што. Перамяшаць часцінкі вадкасці, страсянуўшы пасудзіну.

С. квас.

3. безас., каго-што. Перакрывіць, перасмыкнуць (пра сутаргавы рух).

Ад холаду яго скаланула.

4. перан., каго-што. Ахапіць, авалодаць (пра пачуцці, думкі); моцна ўзрушыць, усхваляваць.

Жаль скалануў сэрца маці.

5. перан., каго (што). Вымусіць каго-н. аддаць што-н. (разм.).

Калі скаланём, дык аддасць.

|| незак. скалана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

цёплы, -ая, -ае.

1. Які мае тэмпературу, сярэднюю паміж гарачым і халодным.

Цёплая вада.

Ц. вецер.

Цёплае надвор’е.

2. 3 высокай сярэднегадавой тэмпературай.

Ц. клімат.

Цёплыя краіны.

3. Які добра засцерагае ад холаду.

Цёплая хустка.

4. перан. Які вызначаецца душэўнай цеплынёй; сардэчны, прыязны, добразычлівы.

Цёплыя словы.

Цёплыя адносіны.

5. перан. Мяккі, прыемны для зроку.

Цёплыя фарбы восені.

◊

Цёплае месца — выгадная пасада.

|| наз. цеплата́, -ы́, ДМ -лаце́, ж. (да 1, 2, 4 і 5 знач.).

|| прым. цёпленькі, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

шавялі́цца, -вялю́ся, -ве́лішся, -ве́ліцца; незак.

1. Злёгку варушыцца.

Лісце шавеліцца.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мітусліва перасоўвацца, знаходзіцца ў хаатычным руху.

Мурашкі шавеляцца ў муравейніку.

3. перан. Праяўляць актыўнасць, ажыццяўляцца.

Народ шавеліцца.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Праяўляцца, прабуджацца (разм.).

Шавеляцца думкі.

Шавялілася надзея.

5. заг. шавялі(це)ся. Ужыв. пры пабуджэнні да дзеяння (разм.).

Хутчэй шавяліся!

|| зак. пашавялі́цца, -вялю́ся, -ве́лішся, -ве́ліцца.

|| аднакр. шавяльну́цца, -вяльну́ся, -вяльне́шся, -вяльне́цца; -вяльнёмся, -вельняце́ся, -вяльну́цца; -вяльніся (да 1 знач.).

|| наз. шавяле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

гусь, -і, мн. гу́сі, -е́й, ж.

Дзікая і свойская вадаплаўная птушка з доўгай шыяй.

Як з гусі вада (таксама перан.: нічога не дзейнічае).

|| памянш.-ласк. гу́ска, -і, ДМ -сцы, мн. -і, -сак, ж.

|| прым. гусі́ны, -ая, -ае.

даню́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак. (разм.).

1. Празмерна доўга і часта нюхаючы, дайсці да непрыемных вынікаў.

2. перан. Дазнацца, разведаць пра што-н. якім-н. непрыстойным спосабам.

Паліцыя данюхалася аб прыходзе партызанскага разведчыка.

|| незак. даню́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

дзі́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, дзід, ж.

1. Старадаўняя колючая зброя ў выглядзе доўгага дрэўка з вострым металічным наканечнікам; піка.

2. перан. Пра што-н. высокае, вастраверхае.

Далёка за полем узвышалася ў неба чорная дзіда касцёла.

до́ўбня, -і, мн. -і, -яў і даўбня́, -і́, мн. до́ўбні і (з ліч. 2, 3, 4) даўбні́, до́ўбняў, ж.

1. Прылада для ўбівання чаго-н., забою жывёлы і пад.

Замахнуцца доўбняй.

2. перан., пагард. Пра тупога, някемлівага чалавека.

нама́цаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., каго-што.

1. Абмацваючы, адчуць наяўнасць чаго-н., знайсці, адшукаць.

Н. кашалёк у кішэні.

2. перан. Знайсці, адшукаць у выніку пошукаў; выявіць.

Н. слабыя месцы ў рабоце.

|| незак. нама́цваць, -аю, -аеш. -ае.

напластава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак., чаго.

1. Накласці пластамі.

2. Нарэзаць пластамі (спец.).

Н. рыбы для салення.

3. перан. Пакінуць які-н. адбітак за доўгі перыяд часу.

|| незак. напласто́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. напластава́нне, -я, н.

падко́п, -у, м.

1. гл. падкапацца, падкапаць.

2. мн. -ы, -аў. Падземны ход.

Пад падлогай быў п.

3. мн. -ы, -аў, перан. Інтрыгі з мэтай нашкодзіць каму-н. (разм.).

Рабіць п. пад каго-н.

|| прым. падко́пны, -ая, -ае.