сы́паць, ‑плю, ‑плеш, ‑пле;
1.
2.
3.
4. Ісці, падаць (пра дробны, часты снег, дождж).
5.
6.
7.
8.
9.
10.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Verbum
анлайнавы слоўнікуле́зці, улезу, улезеш, улезе;
1. Пранікнуць, праціснуцца, забрацца ўнутр чаго‑н.
2. Залезці ў шкоду.
3. Умясціцца, размясціцца ўнутры чаго‑н.
4. Уваткнуцца, увайсці ў глыб чаго‑н.
5.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хало́дны, ‑ая, ‑ае.
1. З нізкай або адносна нізкай тэмпературай.
2. Які страціў цеплыню, астыў.
3. Які дрэнна ахоўвае ад холаду, не трымае цяпла.
4. Які не ацяпляецца, не абаграваецца.
5.
6.
7. Які ажыццяўляецца пры нізкіх тэмпературах, без награвання.
8.
9.
10.
11.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэ́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, ад якога нічога не аддзелена; не падзелены, не раздробнены.
2. Ужываецца пры абазначэнні вялікай колькасці чаго‑н., вялікіх памераў, аб’ёму чаго‑н.
3. Не пашкоджаны, не сапсаваны, не разбураны.
4. Не паранены, здаровы.
5. Якому ўласціва адзінства, цэльнасць.
6. Які не мае дробу (пра лік, велічыню).
7.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
як 1, ‑а,
Буйная жвачная рагатая жывёліна, якая водзіцца ў высакагорных раёнах Цэнтральнай Азіі (свойская выкарыстоўваецца як уючная, верхавая, іншы раз як малочна-мясная).
[Тыбецкае.]
як 2,
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
а) падпарадкоўвае даданыя азначальныя сказы.
б) падпарадкоўвае даданыя сказы меры і ступені.
в) падпарадкоўвае даданыя сказы характару і спосабу дзеяння.
г) падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, захоўваючы значэнне прыслоўя спосабу дзеяння.
д) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
7.
II.
1.
а) Ужываецца для падпарадкавання даданых параўнальных сказаў.
б) ужываецца для далучэння параўнальных зваротаў.
2.
а) Далучае звароты са значэннем: у якасці або тоеснасці.
б) далучае пабочныя словы, словазлучэнні і сказы.
3.
а) Падпарадкоўвае даданыя сказы, якія абмяжоўваюць пачатак падзей галоўнага сказа.
б) ужываецца ў складаназалежных сказах з хуткай зменай падзей.
в) ужываецца ў сказах, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца пасля падзей галоўнага сказа.
г)
д) падпарадкоўвае сказы, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца раней падзей галоўнага сказа.
4.
5.
6.
а) Падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, якія тлумачаць члены галоўнага сказа, выражаныя дзеясловамі ўспрыняцця.
б) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
в) падпарадкоўвае даданыя выказнікавыя сказы.
III.
1.
2.
3. Ужываецца пры выказванні здзіўлення, збянтэжанасці ў сувязі з якім‑н. пытаннем, выказваннем (звычайна ў спалучэнні са словамі «так», «гэта» і часціцамі «жа», «то» і пад.).
4. Абазначае нечаканасць дзеяння пры дзеясловах зак. трывання.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хадзі́ць
1.
2. ходи́ть, дви́гаться;
3. пасти́сь;
◊ хо́дзяць чу́ткі — хо́дят слу́хи;
язы́к гла́дка хо́дзіць — язы́к хорошо́ подве́шен (приве́шен);
х. фе́ртам — ходи́ть фе́ртом;
х. як цень — (за кім) ходи́ть как тень (за кем);
х. хо́дырам — ходи́ть ходуно́м;
х. на галаве́ — ходи́ть на голове́;
х. го́галем — ходи́ть го́голем;
х. ко́зырам — ходи́ть ко́зырем;
х. па стру́нцы — ходи́ть по стру́нке;
х. у агло́блях — ходи́ть в корню́ (кореннико́м);
пад стол пяшко́м х. — под стол пешко́м ходи́ть;
далёка х. не
х. як пад зямлёй — ходи́ть как под землёй;
х. на па́льчыках — ходи́ть на цы́почках;
х. на часа́х (на пары́) — быть на сно́сях;
па рука́х х. — по рука́м ходи́ть;
х. у запрэ́жцы — ходи́ть в упря́жке;
х. па зямлі́ — ходи́ть по земле́;
х. у пазы́чкі — одолжа́ться;
у зо́лаце х. — в зо́лоте ходи́ть;
х. з то́рбай — ходи́ть по́ миру;
хадзі́ць на за́дніх ла́пках — ходи́ть на за́дних ла́пках;
х. па ні́тачцы — ходи́ть по ни́точке;
галава́ хо́дзіць (ідзе́) кру́гам — голова́ хо́дит (идёт) кру́гом;
ваўко́ў бая́цца — у лес не х. —
хо́дзіць ці́ха, а ду́мае лі́ха —
хто по́зна хо́дзіць, той сам сабе́ шко́дзіць —
хадзі́ў бы ў зло́це, каб не дзі́рка ў ро́це —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бра́цца, бяруся, бярэшся, бярэцца; бяромся, берацеся, бяруцца;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9. Хапаць насадку, лавіцца на вуду, спінінг (пра рыбу).
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паказа́ць, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́ра 1, ‑ы,
1. Два аднолькавыя сіметрычныя прадметы, якія складаюць адно цэлае.
2. Дзве асобы, мужчына і жанчына, дзве жывёліны, самец і самка.
3.
4.
5.
6.
•••
па́ра 2, ‑ы,
Газ, які ўтвараецца пры выпарэнні вады, нагрэтай да высокай тэмпературы; газападобны стан вады.
•••
пара́, ‑ы́;
1. Час, перыяд.
2.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праз,
Спалучэнне з прыназоўнікам «праз» выражае:
Прасторавыя адносіны
1. Ужываецца пры назвах прадмета, асяроддзя, прасторы, цераз якія хто‑, што‑н. праходзіць, пранікае.
2. Ужываецца пры абазначэнні месца або прадмета і інш., паверх якіх накіравана дзеянне, рух.
Часавыя адносіны
3. Ужываецца пры ўказанні на адрэзак часу, на тэрмін, пасля якога што‑н. адбываецца або наступае.
4. Ужываецца пры ўказанні на адрэзак часу, на працягу якога што‑н. існуе ці адбываецца.
Аб’ектныя адносіны
5. Ужываецца пры ўказанні на асобу або прадмет, з дапамогай якіх, пры пасрэдніцтве якіх што‑н. адбываецца.
Прычынныя адносіны
6. Ужываецца пры ўказанні на таго, хто з’яўляецца віноўнікам, прычынай чаго‑н.
7. Ужываецца для ўказання на прычыну чаго‑н.
Акалічнасныя адносіны
8. Ужываецца для ўказання на акалічнасці, якія суправаджаюць якое‑н. дзеянне.
9.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)