Прыхі́льны ’схільны да чаго-небудзь; добразычлівы; спагадлівы’ (Байк. і Некр., Ласт., ТСБМ; астрав., Сл. ПЗБ), ’той, хто лёгка ўваходзіць у кантакт з людзьмі; кампанейскі’ (воран., ЛА, 3). Укр. прихи́льний ’тс’. З польск. przychylny ’тс’, або самастойнае ўтварэнне ад прыхілі́ць < хілі́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пярвя́стак (первясток) ’першы пачатак чаго-небудзь’, ’першынец’ (Нас.), ст.-бел. первястка ’першародка’ (1627). Запазычана з польск. pierwiastek, ст.-польск. pierwiastka паводле фанетычнай прыкметы — і > я (Цвяткоў, Запіскі, 2, 54), зыходны назоўнік *pьrvěstь ’першасць’ адлюстраваны ў прыметніках тыпу ўкр. первісний ’першапачатковы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жаль, -ю, м.
1. Пачуццё спагады, жаласці, выкліканае чыім-н. няшчасцем, пакутай.
Не ведаць жалю.
2. Пачуццё горычы, смутку з прычыны страты каго-, чаго-н.
Мацярынскі ж.
3. Засмучэнне, шкадаванне.
Гаварыць з жалем аб здарэнні.
◊
На (вялікі) жаль (у знач. пабочн. сл.) — ужыв., каб выказаць шкадаванне з прычыны чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
захапле́нне, -я, н.
1. Незвычайны ўздым пачуццяў, найвышэйшае задавальненне.
Быць у захапленні ад канцэрта.
Прыйсці ў з. ад чаго-н.
2. Усхваляванасць, запал, натхненне.
Гаварыць з захапленнем.
3. кім-чым. Павышаны інтарэс да чаго-н.
З. тэатрам.
З. футболам.
4. кім. Улюбёнасць у каго-н.
Гэта было з., а не каханне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гарну́цца, гарну́ся, го́рнешся, го́рнецца; гарні́ся; незак.
1. да каго-чаго. Пяшчотна туліцца, лашчыцца.
Г. да мацеры.
2. перан. Старацца быць бліжэй да каго-н., сімпатызуючы каму-н. або маючы на ўвазе якую-н. выгаду.
Г. да дзяўчыны.
Радня да радні горнецца.
3. Мець ахвоту да чаго-н.
Г. да працы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арбі́та, -ы, ДМ -бі́це, мн. -ы, -бі́т, ж.
1. Шлях руху нябеснага цела, а таксама касмічнага апарата, карабля.
А.
Марса.
2. перан., чаго або якая. Сфера дзеяння, распаўсюджання чаго-н.
3. Вочная ўпадзіна, вачніца.
Аж вочы павылазілі з арбіт.
|| прым. арбіта́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ахво́та, -ы, ДМ -во́це, ж., да чаго або з інф.
Жаданне, імкненне задаволіць якія-н. свае патрэбы, імкненні, схільнасці, захапленні.
А. вучыцца.
Дзе няма ахвоты, там няма работы (прыказка). Мне спяваць а.
◊
Ахвота бярэ (разм.) — ёсць жаданне да чаго-н.
Сагнаць ахвоту (разм.) — задаволіць жаданне, нацешыцца, здаволіцца чым-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ахвя́ра, -ы, мн. -ы, -вя́р, ж.
1. Прадмет або жывая істота, прынесеныя ў дар бажаству паводле абрадаў некаторых рэлігій.
2. Добраахвотная ўступка, адмаўленне на карысць каго-, чаго-н.
Навука патрабуе ахвяр.
3. Пра таго, хто пацярпеў або загінуў ад чаго-н.
А. вайны.
|| прым. ахвя́рны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аб’ём, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Велічыня чаго-н., выражаная ў кубічных адзінках (у даўжыню, вышыню і шырыню).
А. памяшкання.
2. перан. Наогул велічыня, колькасць, змест чаго-н. з пункту гледжання памераў, саставу.
Вялікі а. работы.
А. ведаў.
|| прым. аб’ёмны, -ая, -ае (да 1 знач.).
|| наз. аб’ёмнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абагну́ць, -гну́, -гне́ш, -гне́; -гнём, -гняце́, -гну́ць; -гні́; -гну́ты; зак.
1. каго-што. Абысці, аб’ехаць кругом; пайсці, паехаць у абход чаго-н.
А. лес.
2. што. Згінаючы што-н., абкруціць вакол чаго-н.
А. бочку абручом.
|| незак. агіба́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е, абгіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і агіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)