Verbum

хай.

1. часц. Выражае заклік, пажаданне (разм.).

Хай жыве дружба!

2. часц. Выказвае дапушчэнне.

Хай едзе, калі хоча.

Хай так!

3. злуч. Ужыв. ў даданых сказах з уступальным значэннем.

Хай я памыліўся, але памылку гэту я выправіў.

сумава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е; -му́й; незак.

1. Знаходзіцца ў стане суму.

Недзе далёка сумуе гаротная матка.

2. па кім-чым. Адчуваць душэўны неспакой; журыцца, тужыць.

С. па сыне.

С. па рабоце.

Летам у вёсцы с. няма калі.

тады́, прысл.

1. У той час, у мінулым, не цяпер.

Т. дзеці яшчэ не ўмелі чытаць.

2. Пры пэўных умовах, абставінах.

Сходзіш у магазін па хлеб, т. толькі можаш ісці гуляць.

3. Ужыв. як суадноснае слова ў галоўным сказе пры дадан. часу са злучнікам «калі».

Калі мне прынясуць кнігу, т. прачытаю.

4. у знач. злуч. Выкарыстоўваецца ў спалучэнні са злучнікам «як» у даданых часавых супастаўляльных сказах са знач.: у той час як, нягледзячы на тое што.

Мы толькі снедалі, т. як яны ўжо садзіліся абедаць.

вода... (а таксама вада...).

Першая састаўная частка складаных слоў у знач.: які адносіцца да вады, да яе выкарыстання, да дзеянняў сілай вады; пішацца, калі націск у другой частцы слова падае не на першы склад, напр.: водаварот, водакарыстанне, воданепранікальны.

перш, прысл.

Спачатку, раней.

П. накармлю жывёлу, а потым пайду ў агарод.

◊

Перш за ўсё — у першую чаргу.

Перш за ўсё скажы нам, калі ты ад’язджаеш?

Перш-наперш — спачатку, перш за ўсё.

Перш-наперш неабходна зрабіць тэрміновую работу.

маты́ль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.

1. Тое, што і матылёк.

2. Лічынка камара, якая служыць прынадай пры лоўлі ры́бы, а таксама кормам для акварыумных рыб.

◊

Матылі ў вачах (разм.) — пра мігценне перад вачамі, калі становіцца млосна, дрэнна.

пат¹, -а, М па́це, мн. -ы, -аў, м.

Становішча ў шахматнай гульні, калі адзін з ігракоў не можа зрабіць ходу, не падставіўшы пад удар свайго караля; партыя лічыцца нічыёй.

|| прым. па́тавы, -ая, -ае.

Патавая сітуацыя (таксама перан.: бязвыхаднае становішча).

шпунт, -а, М -нце, мн. -ы́, -о́ў, м. (спец.).

1. Падоўжны выступ ці паз для злучэння дошак, брусоў і пад., а таксама злучэнне такога віду, пры якім выступ адной са злучаных частак уваходзіць у паз другой часткі.

2. Дошка, брус, бэлька і пад., на адным канце якой зроблены падоўжны выступ, а на другім — паз.

3. Корак, якім затыкаюць бочку.

◊

Ад усіх бочак шпунт або пад усе бочкі шпунт — пра чалавека, якога калі трэба і калі не трэба пасылаюць выконваць розныя даручэнні, просьбы.

|| прым. шпунтавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).

ва́нька-ўста́нька, ва́нькі-ўста́нькі, Т ва́нькам-уста́нькам, мн. ва́нькі-ўста́нькі, ва́нькаў-уста́нькаў, м.

Дзіцячая лялька ў выглядзе круглай або авальнай фігуркі, якая здольна сама ўставаць (з-за цяжару, які знаходзіцца ў ніжняй яе частцы), калі яе выводзяць з вертыкальнага становішча.