га́дасць, ‑і, ж.
Разм. Рэч, прадмет і інш., якія выклікаюць непрыемнае, агіднае пачуццё. Не бяры гэту гадасць у рукі. // Нізкі, агідны ўчынак. Ад злосніка можна чакаць усякай гадасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Плашчані́ца ’прадмет культу: кавалак тканіны з выявай Хрыста ў труне’ (ТСБМ, Бяльк.). Яшчэ Праабражэнскі (2, 70) суадносіць з плат, плашч (гл.). Усходнеславянскае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
яйцо́, -а́, мн. я́йцы і (з ліч. 2, 3, 4) яйцы́, яе́ц, н.
1. Жаночая палавая клетка чалавека, якая развіваецца ў новы арганізм пасля апладнення; яйцаклетка.
2. У птушак, паўзуноў і яйцародных млекакормячых: такая клетка авальнай формы ў шкарлупіне, абалонцы.
Несці яйцы.
Качынае я.
Я. чарапахі.
Змяінае я.
3. Прадмет такой формы.
Крыштальнае я. (прадмет упрыгожання).
4. У насякомых: такая клетка ў выглядзе невялікіх крупінак.
Мурашыныя яйцы.
5. Курыныя яйцы як прадукт харчавання.
Крутое я.
|| памянш. яе́чка, -а, мн. -і, -чак (да 2—5 знач.).
|| прым. яе́чны, -ая, -ае (да 2 і 5 знач.).
Яечнае мыла (прыгатаванае з курыных яец).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сюжэ́т, ‑а, М ‑жэце, м.
Сукупнасць звязаным паміж сабой дзеянняў, падзей, у якіх раскрываецца асноўны змест мастацкага твора і характары дзеючых асоб. Большасць апавяданняў Змітрака Бядулі не мае развітога сюжэта. Каваленка. // Тэма, прадмет, што паказваецца ў карціне, музычным творы і пад. Настаўнік паведамляе вучням тэму і мэту ўрока і прапануе ім разгледзець малюнкі.., прадумаць пытанні пад малюнкамі і сюжэт серыі малюнкаў. Самцэвіч. // Разм. Тэма, прадмет (размовы і пад.).
[Фр. sujet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
што-не́будзь, чаго-небудзь і пад. (гл. што 1), займ. неазначальны.
Які‑н. прадмет, з’ява і пад. з шэрага падобных або ўсё роўна які прадмет, з’ява і пад. [Лена] заўсёды што-небудзь прывозіла .. [Андрэю] з дарогі. Скрыган. І вось, бывала, калі ён [Цімошка] гнаў каровак на пашу, то Кустрэй .. кожны раз што-небудзь скажа яму. Колас. [Гаспадар:] «Але і я не без галавы. Што-небудзь і я кумекаю. Не лыкам шыты». Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здабы́так, -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.
1. Маёмасць, уласнасць; тое, што непадзельна стала чыім-н. набыткам.
Сялянскія здабыткі.
Творчасць Янкі Купалы стала здабыткам сусветнай культуры.
2. Дасягненні ў развіцці чаго-н.
Мастацкія здабыткі.
3. Здабытая рэч, прадмет і пад.
Паляўнічы з.
4. Вынік множання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́мпел, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Вузкі доўгі флаг на мачце ваеннага судна.
2. Вузкі трохвугольны флажок, які служыць прыметай чаго-н.
Пераходны в.
3. Забяспечаны доўгім флажком або стужкай футляр, у якім змешчаны прадмет, які скідаецца з лятальнага апарата.
В. на Месяцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цылі́ндр, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Геаметрычнае цела, якое ўтвараецца вярчэннем прамавугольніка вакол аднаго з яго бакоў.
2. Прадмет такой формы.
3. Высокі цвёрды мужчынскі капялюш з палямі.
|| прым. цыліндры́чны, -ая, -ае (да 1 знач.) і цылі́ндравы, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
семяры́к, -мерыка́, мн. -мерыкі́, -мерыко́ў м.
1. Старая руская мера (ліку, вагі, аб’ёму і пад.) або прадмет, якія змяшчаюць у сабе сем якіх-н. адзінак, складаецца з сямі частак.
С. пшаніцы.
2. Сем коней у адной запрэжцы.
|| прым. семяры́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мішэ́нь, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Прадмет, які служыць цэллю пры вучэбнай або трэніровачнай стральбе.
2. перан. Той, хто (або тое, што) з’яўляецца прадметам для кпінаў.
Ужо так павялося, што ён служыць мішэнню для жартаў.
|| прым. мішэ́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)