пры́цемна, прысл.
1. На світанні або на змярканні, прыцемкам. Ты прыцемна будзеш у Шацку, Пранікнеш у змроку цішком... Бялевіч.
2. безас. у знач. вык. Цемнавата. Была такая часіна, калі і агонь паліць яшчэ рана, і не паліўшы яго — прыцемна. Баранавых. Хаця было прыцемна, але востры позірк Варыва прыкмеціў на руках у старасты валёнкі і коўдру, а на плячы — вінтоўку. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
філе́ 1, нескл., н.
1. Мяса вышэйшага гатунку з сярэдняй часткі хрыбта тушы.
2. Кусок мяса або рыбы. ачышчаны ад касцей. // Ежа з такога мяса. Спяшаючыся, я з’еў сваё рыбнае філе. Некалькі разоў за гэты час я лавіў на сабе позірк жанчыны і зразумеў, што яна хоча яшчэ нешта сказаць. Кірэенка.
[Фр. filet.]
філе́ 2, нескл., н.
Вышыўка на сетцы з нітак або ажурная вязка.
[Фр. filé.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
проясни́ться сов.
1. (стать отчётливым) праясні́цца;
кра́ски проясни́лись фа́рбы праясні́ліся;
2. (о лице, взоре, сознании и т. п.) праясні́цца, праясне́ць;
взор проясни́лся по́зірк праясні́ўся (праясне́ў);
голова́ проясни́лась галава́ праясні́лася (праясне́ла).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
знішча́льны
1. сокруши́тельный, уничтожа́ющий;
з. залп — сокруши́тельный (уничтожа́ющий) залп;
2. (предназначенный для уничтожения) истреби́тельный;
~ная авія́цыя — истреби́тельная авиа́ция;
з. батальён — истреби́тельный батальо́н;
3. перен. уничтожа́ющий, уби́йственный; разя́щий;
з. по́зірк — уничтожа́ющий (уби́йственный) взгляд
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бе́глы в разн. знач. бе́глый;
~лае чыта́нне — бе́глое чте́ние;
б. по́зірк — бе́глый взгляд;
б. агля́д — бе́глый обзо́р;
○ б. аго́нь — воен. бе́глый ого́нь;
~лая гало́сная — грам. бе́глая гла́сная;
б. селяні́н — ист. бе́глый крестья́нин
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
наста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак.
1. чаго. Паставіць у значнай колькасці.
Н. стагоў сена.
Н. талерак на стол.
2. што. Накіраваць на каго-, што-н., у бок каго-, чаго-н.; нацэліць.
Н. пісталет на каго-н.
3. што. Выставіць наперад, выцягнуць.
Н. рукі.
4. што. Накіраваць на каго-, што-н. (позірк, вочы і пад.).
Н. вочы.
5. што. Падняць, зрабіць стаячым (каўнер).
Н. каўнер.
6. чаго. Пабоямі нарабіць (сінякоў, гузакоў; разм.).
7. што. Паставіць грэцца (пра самавар).
Н. самавар.
◊
Наставіць на розум — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.
|| незак. настаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спыні́ць, спыню́, спы́ніш, спы́ніць; спы́нены; зак.
1. каго-што. Затрымаць рух, ход, працу каго-, чаго-н., не даць магчымасці рухацца каму-, чаму-н.
Вінцэсь спыніў крокі.
С. канвеер.
2. што. Стрымаць, забараніць што-н.
С. бойку свавольнікаў.
С. распаўсюджванне хлусні.
3. перан., што на кім-чым. Затрымаць увагу на кім-, чым-н., накіраваць на каго-, што-н., засяродзіць на кім-, чым-н. (погляд, позірк); прыйсці да якога-н. рашэння, спыніць свой выбар на кім-, чым-н.
С. свой выбар на маладым спецыялісце.
|| незак. спыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. спыне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хі́тры
1. (изворотливый) хи́трый; хитроу́мный;
2. хи́трый, плутовско́й, плутова́тый, лука́вый;
х. по́зірк — хи́трый (плутовско́й, плутова́тый, лука́вый) взгляд;
3. мудрёный, хи́трый, хи́тростный, замыслова́тый, зате́йливый;
~рая канстру́кцыя — хи́трая (мудрёная, замыслова́тая) констру́кция;
◊ ~рая меха́ніка — хи́трая меха́ника
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
звар’яце́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які страціў розум; псіхічна хворы. Звар’яцелага Тамаша.. адвезлі ў шпіталь. Бядуля. / у знач. наз. звар’яце́лы, ‑ага, м.; звар’яце́лая, ‑ай, ж. Лячыць звар’яцелага. // Уласцівы псіхічна хворым, такі, як у псіхічна хворых. На чорныя літары жоўтага плаката ўтаропіўся з партрэта косы звар’яцелы позірк чалавека з чорнай касмылінай цераз лоб. Лынькоў.
2. Разм. Безразважны, раз’юшаны, ашалелы. — Бяры яго! Бі! — крычыць звар’яцелы ад злосці афіцэр. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
растрыво́жаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад растрывожыць.
2. у знач. прым. Якога апанавала трывога, хваляванне. — Можна, Рыгор Міхасевіч? — адчыніўшы дзверы, запытала растрывожаная Ліба. Гартны. Не лёгка паддаюцца сну растрывожаныя сэрцы. Кулакоўскі. // Які выказвае трывогу, сведчыць пра трывогу, хваляванне. Растрывожаны позірк.
3. у знач. прым. Прыведзены ў рух, разварушаны. Растрывожаны мурашнік. Растрывожаны вулей. □ Растрывожаныя рыжыя казюлі і чэрві ўсплылі на паверхню чорнай прорвы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)