Verbum

не́дзе, прысл.

1. У нейкім, дакладна невядомым месцы; дзесьці.

Н. пачуўся стрэл.

2. з інф. Няма месца (дзе можна было б што-н. зрабіць, размясціцца і пад.).

Схавацца н.

3. з інф. Неадкуль (што-н. узяць, атрымаць і пад.).

Н. было напіцца.

4. Невядома куды, кудысьці.

Сысці н. з дому.

5. Ужыв. ў выпадках, калі дакладна не вызначаецца час дзеяння.

Прыехалі н. к вечару.

паступі́ць, -уплю́, -у́піш, -у́піць; зак.

1. Павесці сябе пэўным чынам, зрабіць які-н. учынак.

П. высакародна.

2. Залічыцца куды-н.

П. ва ўніверсітэт.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паслаць па назначэнні (пра тое, што паведамляецца, перадаецца); быць дастаўленым куды-н.

Кніга паступіла ў продаж.

П. у шпіталь на лячэнне.

|| незак. паступа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. паступле́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.).

пацягну́ць, -цягну́, -ця́гнеш, -ця́гне; -цягні́; -ця́гнуты; зак.

1. гл. цягнуць.

2. што. Пакрыць паверхню чаго-н. тонкім слоем якога-н. рэчыва або абшыць паверхню вопраткі якім-н. матэрыялам.

П. падлогу лакам.

П. кажух сукном.

3. Тое, што і заважыць.

Шчупак пацягнуў пяць кілаграмаў.

4. перан., што. Змагчы выканаць, зрабіць што-н. (разм.).

Ён гэтай работы не пацягне.

5. Пачаць цягнуць (у 1—9, 12—16 знач.).

жар, -у, м.

1. Гарачае вуголле без полымя.

Падгарнуць жару.

2. Моцна нагрэтае паветра; спёка.

Летні ж.

3. Павышаная тэмпература цела пры хваробе (разм.).

У дзіцяці моцны ж.

◊

Бегчы, як жару ўхапіўшы (разм.) — вельмі хутка імчацца.

Даць (задаць) жару (разм.) — моцна насварыцца, расправіцца з кім-н.; хутка зрабіць што-н.

Чужымі рукамі жар заграбаць (разм., неадабр.) — не працуючы самому, карыстацца тым, што зрабілі іншыя.

забяспе́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.

1. каго-што. Даць дастатковыя матэрыяльныя сродкі для жыцця.

З. сваю сям’ю прадуктамі.

2. каго-што, чым. Даць чаго-н. у неабходнай колькасці.

З. горад электраэнергіяй.

3. што. Зрабіць цалкам магчымым, сапраўдным, рэальна выканальным.

З. мір ва ўсім свеце.

З. выкананне плана.

|| незак. забяспе́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. забяспе́чыцца, -чуся, -чышся, -чыцца; незак. забяспе́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. забеспячэ́нне, -я, н.

ла́ска¹, -і, ДМ ла́сцы, ж.

1. Выражэнне любові, пяшчоты; цёплыя адносіны да каго-н.

Мацярынская л.

2. Ветлівасць, далікатнае абыходжанне, прыхільнасць, лагоднасць, спагада.

Выхавацелі інтэрната імкнуцца ахінуць ласкай і клопатам кожнае дзіця.

◊

Быць у ласцы (разм.) — карыстацца павагай, давер’ем.

Дзякуй за ласку — шчыра дзякую.

Зрабіць ласку — аказаць паслугу.

Калі ласка — ветлівы зварот, ветлівая просьба або пабуджэнне.

Увайсці (убіцца) у ласку (разм.) — набыць чыю-н. прыхільнасць.

мі́ласць, -і, ж.

1. Добрыя, велікадушныя адносіны.

Змяніць гнеў на м.

2. Ахвяраванне, дар.

◊

Ваша (твая, яго) міласць (уст.) — ужыв. як пачцівы зварот ніжэйшага да вышэйшага і пры ўпамінанні трэцяй асобы.

Міласці просім (разм.) — ветлівае запрашэнне зрабіць што-н.

Па міласці каго (іран.) — па чыёй-н. віне або дзякуючы каму-н.

Скажы на міласць (разм.) — выказванне здзіўлення, непаразумення і пад. з якой-н. прычыны.

адплаці́ць, -лачу́, -ла́ціш, -ла́ціць; -ла́чаны; зак., каму чым.

1. Аддзячыць, узнагародзіць за што-н. (клопат, працу і пад.).

А. людзям дабром за дабро.

2. Зрабіць што-н. у адказ на чый-н. учынак.

А. ворагам за ўсе нягоды.

3. перан. Адпомсціць за крыўду, злачынства.

А. крыўдзіцелю.

◊

Адплаціць той жа манетай — адказаць такімі ж адносінамі.

|| незак. адпла́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адпла́та, -ы, ДМ -ла́це, ж.

скараці́ць, -рачу́, -ро́ціш, -ро́ціць; -ро́чаны; зак.

1. што. Зрабіць кароткім або больш кароткім.

С. артыкул.

С. тэрмін адпачынку.

2. што. Зменшыць колькасна або па велічыні, у аб’ёме.

С. пасевы жыта.

С. расходы.

3. каго (што). Звольніць з работы, службы ў выніку скарачэння штату супрацоўнікаў (разм.).

○

Скараціць дроб — у матэматыцы: падзяліць лічнік і назоўнік на агульны дзельнік.

|| незак. скарача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. скарачэ́нне, -я, н.

абабе́гчы, абабягу́, абабяжы́ш, абабяжы́ць; абабяжы́м, абабежыце́, абабягу́ць; абабе́г, -гла; абабяжы́; абабе́ганы; зак., каго-што.

1. без дап. Бягом зрабіць круг вакол каго-, чаго-н.

А. гумно.

А. вакол дома.

2. Бегучы, абмінуць каго-, што-н.

Абабег нас толькі адзін спартсмен.

3. Паспешліва, бегаючы, пабываць у многіх, у розных месцах.

А. ўсіх суседзяў.

4. перан. Хутка распаўсюдзіцца, стаць вядомым.

Навіна абабегла ўсю вёску.

|| незак. абабяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.