перастая́ць, -таю́, -таі́ш, -таі́ць; -таі́м, -таіце́, -тая́ць; -то́й; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прастаяць больш, чым трэба, сапсавацца, змяніцца якасна ад доўгага стаяння.
Жыта перастаяла.
2. што. Перачакаць што-н. стоячы.
П. дождж пад страхой.
|| незак. перасто́йваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. перасто́й, -ю, м. (спец.; да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
панука́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і пану́кваць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. каго (што). Прымушаць рабіць што-н. хутчэй, падганяць (першапачаткова вокрыкам «ну», звернутым да каня).
П. каня.
Гэтых хлопцаў не трэба п. у рабоце.
2. кім. Дэспатычна распараджацца кім-н.
П. падлеткамі.
|| наз. панука́нне, -я, н. і пану́кванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
папе́рад (разм.).
1. прысл. Уперад.
Жанчына пайшла п., паказваючы, куды трэба пад’язджаць.
2. прысл. Спачатку, раней.
П. памый рукі, а потым садзіся за стол.
3. прыназ. з Р. Ужыв. для ўказання на прадмет ці асобу, раней за якія кім-, чым-н. было ўтворана якое-н. дзеянне.
Ён з’явіўся п. усіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во частица указ. вот; во;
во, як трэ́ба рабі́ць — вот, как на́до де́лать;
во, яко́га со́ма злаві́ў! — во, како́го сома́ пойма́л!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перагартава́цца, ‑туецца; зак.
Загартавацца больш, чым трэба, звыш нормы; сапсавацца ад празмернай загартоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перадаўжы́ць, ‑даўжу, ‑доўжыш, ‑доўжыць; зак., што.
Разм. Зрабіць занадта доўгім, даўжэйшым, чым трэба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перасса́ць, ‑сеў, ‑ссеш, ‑ссе; ‑сеем, ‑ссяце; зак.
Пасеяць больш, чым трэба. Дзіця перассала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
подело́м нареч., разг. (так и надо) так і трэ́ба; (по заслуге, по заслугам) па заслу́зе, па заслу́гах; (заслуженно) заслу́жана; (справедливо) справядлі́ва;
я был нака́зан подело́м я быў пакара́ны заслу́жана (справя́дліва);
и подело́м ему́! так яму́ і трэ́ба!;
◊
подело́м во́ру и му́ка погов. па заслу́зе зло́дзею і ка́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
На́дабе ’патрэбна, трэба’ (Нас.), на́добі ’трэба’ (в.-дзвін., шуміл., Сл. ПЗБ); ён нам крайні надабі (гарад., Сл. бел. нар. фраз., 141), ст.-бел. надобѣ (1406 г.), ненадобѣ (1492 г.), надобеть («з далучэннем дзеяслоўнага суфікса», Карскі 2-3, 76), рус. надобе, надобы, набоб, надобеть ’тс’. Са спалучэння на добѣ, гл. даба, г. зн. ’на часе; калі ёсць неабходнасць’. Сюды таксама на́дабна ’патрэбна, трэба’, на́дабіцца ’патрабавацца’ і інш. Гл. і надоба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́маць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. аб кім-чым, над чым і без дап. Раздумваць, мысліць, разважаць.
Многа думаў аб жыцці.
Д. над задачай.
2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.
Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.
3. з інф. Мець намер што-н. зрабіць.
Думаю застацца дома.
4. на каго (што). Падазраваць, лічыць вінаватым у чым-н.
Дарэмна на яго д.
5. аб кім-чым. Клапаціцца, турбавацца.
Трэба д. аб дзецях.
◊
І думаць няма чаго (разм.) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.
І не думай (разм.) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.
Трэба думаць (разм.) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.
|| зак. паду́маць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 3—5 знач.).
|| наз. ду́манне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)