кон, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Месца, дзе ставяцца фігуры, якія трэба выбіваць (пры гульні ў гарадкі, пікара і пад.), або месца, куды кладзецца стаўка ў азартных гульнях.
Начарціць к.
Паставіць грошы на к.
2. Адна партыя якой-н. гульні.
Згуляць адзін к.
◊
Ставіць на кон — рызыкаваць сваім жыццём.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
біру́лька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек, ж.
1. Маленькая точаная фігурка, якая ўжыв. ў гульні, дзе трэба дастаць адну за адной такія фігуркі, не зварухнуўшы астатніх.
2. Падвеска на ланцужку кішэннага гадзінніка, бранзалета і пад. як упрыгожанне.
◊
Гуляць у бірулькі (разм., неадабр.) — займацца пустымі справамі, марна траціць час.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; незак.
1. Прыціскацца, набліжацца да каго-, чаго-н.
Ц. адзін да аднаго, каб хутчэй выйсці.
2. Жыць у цеснаце.
Дзве сям’і ціснуліся ў адным пакойчыку.
3. Пасоўвацца, набліжацца цясней адзін да аднаго, каб вызваліць месца.
4. перан. Скупіцца, скнарнічаць (разм.).
Раскашэльвайся, не трэба так ц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
во частица указ. вот; во;
во, як трэ́ба рабі́ць — вот, как на́до де́лать;
во, яко́га со́ма злаві́ў! — во, како́го сома́ пойма́л!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перагартава́цца, ‑туецца; зак.
Загартавацца больш, чым трэба, звыш нормы; сапсавацца ад празмернай загартоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перадаўжы́ць, ‑даўжу, ‑доўжыш, ‑доўжыць; зак., што.
Разм. Зрабіць занадта доўгім, даўжэйшым, чым трэба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перасса́ць, ‑сеў, ‑ссеш, ‑ссе; ‑сеем, ‑ссяце; зак.
Пасеяць больш, чым трэба. Дзіця перассала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
подело́м нареч., разг. (так и надо) так і трэ́ба; (по заслуге, по заслугам) па заслу́зе, па заслу́гах; (заслуженно) заслу́жана; (справедливо) справядлі́ва;
я был нака́зан подело́м я быў пакара́ны заслу́жана (справя́дліва);
и подело́м ему́! так яму́ і трэ́ба!;
◊
подело́м во́ру и му́ка погов. па заслу́зе зло́дзею і ка́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
На́дабе ’патрэбна, трэба’ (Нас.), на́добі ’трэба’ (в.-дзвін., шуміл., Сл. ПЗБ); ён нам крайні надабі (гарад., Сл. бел. нар. фраз., 141), ст.-бел. надобѣ (1406 г.), ненадобѣ (1492 г.), надобеть («з далучэннем дзеяслоўнага суфікса», Карскі 2-3, 76), рус. надобе, надобы, набоб, надобеть ’тс’. Са спалучэння на добѣ, гл. даба, г. зн. ’на часе; калі ёсць неабходнасць’. Сюды таксама на́дабна ’патрэбна, трэба’, на́дабіцца ’патрабавацца’ і інш. Гл. і надоба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́маць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. аб кім-чым, над чым і без дап. Раздумваць, мысліць, разважаць.
Многа думаў аб жыцці.
Д. над задачай.
2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.
Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.
3. з інф. Мець намер што-н. зрабіць.
Думаю застацца дома.
4. на каго (што). Падазраваць, лічыць вінаватым у чым-н.
Дарэмна на яго д.
5. аб кім-чым. Клапаціцца, турбавацца.
Трэба д. аб дзецях.
◊
І думаць няма чаго (разм.) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.
І не думай (разм.) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.
Трэба думаць (разм.) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.
|| зак. паду́маць, -аю, -аеш, -ае (да 1, 3—5 знач.).
|| наз. ду́манне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)