адтапы́рыцца, ‑рыцца; зак.

Вытыркнуцца, выпнуцца. — Дазволь мне, Кавалёў, — левы вус Гурына адтапырыўся, як штык. Чарнышэвіч. Аблазіўшы адзін куст, [Валодзя] пераходзіў да другога, ад другога — да трэцяга, пакуль кішэні ватоўкі не адтапырыліся ад арэхаў. Ваданосаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вяры́гі, ‑рыг; адз. няма.

Жалезныя ланцугі, аковы, якія насілі на целе рэлігійныя фанатыкі. // перан. Тое, што скоўвае, робіць цяжкім жыццё, існаванне. О, колькі, Мінск, ты здзекаў перанёс, Пакуль не збыў пакутныя вярыгі. Хведаровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

затачы́цца, ‑тачуся, ‑точышся, ‑тачыцца; зак.

Разм. Пралезці, праціснуцца ў глыб, у сярэдзіну чаго‑н. Затачыцца ў натоўп. □ Хацеў [Мітрафанка] кінуцца ў адрыну, затачыцца ў сена і перабыць ліхую гадзіну, дачакацца, пакуль прыйдзе бацька. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ку́фель ‑фля і ку́халь, ‑хля, м.

Бакал для піва. Па шкле куфля аплывала белая пена і шлёпалася пад ногі. Лобан. Сабе Апейка папрасіў кухаль піва; пакуль буфетчыца налівала, агледзеўся, дзе б прыладзіцца. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самаадука́цыя, ‑і, ж.

Набыццё ведаў самастойнай работай па-за навучальнымі ўстановамі, без дапамогі выкладчыкаў. Ідучы дамоў, Змітрок аб усім перадумаў і прыйшоў да вываду: працаваць над сабой, пакуль хопіць сілы, займацца самаадукацыяй. Хведаровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

само́тнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм. Жыць на адзіноце, знаходзіцца ў становішчы самотнага. [Мацей Мышка:] — Аказваецца, пакуль я самотнічаў і ў маткі рэдка бываў, і нічога не ведаў, дык дзядзька мой у Вільню пераехаў. Гарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

таўсту́н, ‑а, м.

Разм. Тоўсты мужчына (радзей — юнак, хлопчык). Пакуль Віця, разявіўшы рот, думаў, жартуе гэты таўстун ці праўду кажа, той падцягнуў да сябе лусту намазанага шмальцам хлеба і кубак з чаем. Нядзведскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

угамава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак., каго-што.

Абл.

1. Уціхамірыць, супакоіць. Дзе ты яго, Пацяроба, угамуеш, як раскрычыцца? Зарэцкі.

2. Утаймаваць. [Тэкля:] Буду ў цябе начаваць і дняваць, пакуль не ўгамуеш майго вар’ята! Губарэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

желе́зо в разн. знач. жале́за, -за ср.;

кро́вельное желе́зоа́хавая) бля́ха;

принима́ть желе́зо мед. прыма́ць жале́за;

изде́лия из желе́за вы́рабы з жале́за;

куй желе́зо, по́ка горячо́ посл. куй жале́за, паку́ль гара́чае.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Га́піць ’біць’, га́піцца ’біцца’ (Шатал.). Няяснае слова. Няма ў суседніх мовах. Этымалогія гэтай лексемы не можа пакуль што выходзіць за рамкі агульных меркаванняў і дагадак. Магчыма, гэта гукапераймальнае ўтварэнне (ад выклічніка тыпу ўкр. геп!, які перадае гук пры падзенні або ўдары: ге́пати ’ўдарыць; падаць з шумам і да т. п.’). А магчыма, ёсць і нейкая сувязь са словам тыпу ўкр. га́пка ’задняя частка цела, podex’: *гапіць < *’біць па задняй частцы цела’ (→ ’біць наогул’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)